1.Dünya Harbinde savaştığımız on cephenin 6 cephesinde Kafkas,Filistin,Sina,Hicaz Irak cephelerinde Türk Hava Kuvvetleri savaş vermiştir. Çanakkale Cephesi[1]Ege Bölgesi Harekâtları[2] müstakil olarak ele alınmıştır.Kafkas,Filistin,Sina,Hicaz cepheleri hava savaşlarının da ele alınması gerekir.
Kara savaşları asker,sivil görgü tanıkları tarafından yazılmıştır. Deniz savaşlarında bu gibi tespitler daha azdır. Hava savaşlarında ise kara savaşlarına göre hiç yoktur. Olayın baş aktörü pilotlar aldıkları görev hakkında bilgi vermemeye özen gösterirler ,bir çoğu hayatta değildir. Hava harekâtlarıyla ilgili resmi açıklama ise hiç yapılmaz.Çok az pilot hatıralarını yazmıştır. Bu durumun istisna örneği Plt.Ütgm.Mithat Nuri dir.Yayınladığı kitabının “Heyecanlı uçuş hatıraları” bölümünde, “Pilot diplomasını nasıl aldığını,İlk kazayı nasıl geçirdiğini,İran’da tehlikeli uçuşunu,Kıbrıs üzerinde geçirdiği fırtınayı,Çöl üzerinde Mısır’a uçuşunu,Kûtü’l-Amare’de İngilizlerle burun buruna, Bolu ormanları üzerinde” yaşadıklarını yazmıştır.
Osmanlı Harbiye Nezareti 1.Dünya Savaşı başlamadan önce İzmir,Çanakkale ve İskenderun dan düşman çıkartması yapılabileceğini değerlendirerek tedbir almıştı.
Sultan Mehmet Reşat’ın Beyanname-i Hümayun’unun son paragrafı olan “Şehitlerimiz evvelki şehitlere zafer müjdesi götürsün sağ kalanlarımızın Gâzası mübarek kılıcı keskin olsun” sözleriyle başlayan harp ilanı sonrası, savaş beklediğimiz gibi gelişti. İtilaf Donanması İzmir’i işgal girişiminde bulundu (5-10 Mart 1915) ,ancak İzmir Sancakkale bataryalarının verdiği başarılı savunma neticesinde, düşman gemi kayıpları vererek çekilmek zorunda kaldı[3]. Ardından Çanakkale’ye saldırdı .Çanakkale Deniz zaferi ile düşman donanmasına ikinci büyük darbe indirildi.İskenderun sahili bombalandı (28 Ocak 1915) ve Kûtü’l amâre Zaferiyle savaşı kazanacağımız ümidi arttı,tüm yurtta çok büyük memnuniyet ve sevinç meydana geldi.
Harb-i Umumide Türk Hava Kuvvetleri altı cephede 15 Tayyare bölüğü düzeninde görev yapmıştı. Bunlar Alman Hava birlikleriyle İzmir bağımsız av takımı, Ayestefanos Tayyare İstasyonu ,Karadeniz Boğazı Alman Deniz Uçak İstasyonu,Ayestefanos Deniz Uçak Mektebi+İzmir 1.Deniz Bölüğü,300.Paşa Tayyare Bölüğü (Birüssebi),1.Tayyare Bölüğü (Gelibolu),2.Tayyare Bölüğü (Bağdat),3.Tayyare Bölüğü (Medine) 4.Tayyare Bölüğü (Adana),5.Tayyare Bölüğü (İzmir), 6.Tayyare Bölüğü (Çanakkale),7.Tayyare Bölüğü (Suşehri),8.Tayyare Bölüğü (Ayestefanos),10.Tayyare Bölüğü (Elazığ),12.Tayyare Bölüğü (Kermanşah) dır.
Irak Cephesinde 2.Tayyare ve 13.Tayyare Bölükleri, Alman uçuş ekipleri,Türk Hava Kuvvetleri uçuş ekipleri ile birlikte savaş vermiştir .
6 Kasım 1914’de İngiliz güçlerinin Fav’ı işgal edilmesiyle Irak cephesinde savaş başlar , İngiliz güçleri kuzey yönünde ilerler .
14 Mayıs 1915’de Kraliyet 30.Filo uçakları Irak cephesine ulaşır, keşif , gözetleme ve taarruz harekatına başlar. 14 Haziran günü Kûtü’l-amâre’deki Türk orduğahı bombalanır “teslim ol” bildirileri atılır. Fırat nehri üzerindeki Nasiriye kaybedilir.İngiliz güçlerine takviye tayyareler gelir.
16 Eylül 1915 günü mevzilerimiz üzerinde keşif görevi yapan Caudron G.III tipi düşman uçağı açılan ateşle inişe zorlanır, pilot ve rasıt esir edilir .
27 Eylül günü aynı model bir uçak daha ele geçirilir .İngilizler cepheye denize ve karaya iniş kalkış yapabilen Short 287 tipinde tayyareler getirmişlerdir .Birliklerimiz hava gücünden mahrum şekilde görev yapmaktadır .Irak ve Havalisi Komutanlığı, ele geçirilen düşman uçaklarını kullanma yolunu araştırır . Plt.Ütgm.Fazıl Bey tayyareyi incelemek üzere Bağdat’a gelir.
Fazıl Bey ganimet uçak Caudron G.III’ü, uçuşa hazır duruma getirir .
“13 Ekim 1915 günü Bağdat telgraf hatlarını tahrip etmek için gönderilen düşman uçaklarından biri daha Türk ateşiyle düşürülür ,pilot ve rasıt esir alınır. Uçak ele geçirilir. [4].
14 Kasım 1915 günü Morice Farman MF7 tipi bir düşman uçağı topçu ateşiyle inişe zorlanarak ele geçirilir .Irak cephesinde tayyare müfrezesi oluşturulmasına karar verilir. Plt.Ütgm.Mehmet Ali Kurçer,Asb.Bçvş.Ahmet Vecihi Hürkuş Bağdat’a gelir.(Mehmet Ali Kurçer Bayazıt Meydanına tayyaresiyle iniş yapmış gözü kara bir pilotumuzdur) Azamiye’de Hava meydanı oluşturulur. Hangar inşa edilir. Plt.Fazıl ve Mehmet Ali Bey ganimet uçakla keşif görevine başlar, önemli bilgiler toplar.
21 Kasım 1915 günü İngiliz uçak müfrezesi komutanı Bnb.Raleigh ve rasıtının kullandığı uçak açtığımız ateşle vurulur,ekip esir alınır. Motor arızası nedeniyle bir İngiliz uçağı daha hatlarımıza inmek zorunda kalır .
Irak ve Havalisi Komutanı Alb.Nurettin Bey bozgun halinde çekilmekte olan İngilizleri, kuvvetleri ile yakından takip etmekte ve sıkıştırmaktadır . 6.Hint Tümeni Kûtül-Amare’de kuşatılır ve Şeyh Sait kasabası ele geçirilir. Bağdat yakınında Azimiye Meydanından uçuş yapan tayyare müfrezemiz, harekât alanına yakın olan Kûtü’l-amâre ’nin 6 km batısında Hay köprüsü mevkiine taşınır. Uçuşları buradan devam etmeye başlar. Bu sırada Irak Havalisi ve Komutanlığı lav edilir. 6.Ordu kuruldu başına von der Golç Paşa getirilir. Hava müfrezemiz İngilizlerle mücadelesine devam ederken Irak Cephesinde görev emri alan 2.Tayyare Bölüğü İstanbul’dan yola çıkar.İstanbul Ayestefanos meydanından hareket eden bölüğe ait malzeme ve uçaklar, Haydarpaşa’dan trene yüklenir, çok uzun ve zahmetli bir yolculukla Pozantı’ya ulaşılır .Toros dağlarında tayyarelerimiz ,kanatları çıkarılmış vaziyette ,tekerler üzerinde öküz arabalarında sürüklenerek taşınır. Gülek boğazı aşılır, Adana’ya ulaşılır. Mamure istasyonunda tekrar trenden araba taşımacılığına geçilir. Cerablus ve Resulayna gelinir.
Cerablusda malzeme ve uçaklar Fırat üzerinde sefer yapan Kelek denen sallara konur, Felluca’ya gelinir .Nehirde bir uçak ve malzeme kayboldu. Dekovil vagonları ile Bağdat’a ulaşılır.
1916 yılının başlarında Türk kuvvetleri insiyatif ve hareket üstünlüğünü ele geçirmiş durumdadır. 2 Ocak 1916 günü Plt.Ütgm.Fazıl ve rasıt Ütgm.Fettah Bey’ler ganimet Maurice Ferman tipi uçakla havalanır Aligarbi dolaylarındaki İngiliz birliklerinin keşfini yapar. Dönüşte uçağımız açılan ateşle yara alır zorlukla iner. 5 Ocak 1916 günü de benzer bir keşif görevi yerine getirilir. İngiliz uçakları 4-5 Ocak günlerinde keşif uçuşunda bulunur ve İngiliz taarruzu başlar. 8 Ocak 1916 günü Üsteğmen Fazıl ve Fettah’dan oluşan ekibimiz 2000 metre irtifadan 1 saat 25 dakika keşif yapar. İngiliz uçakları da görevdedir. 5 Şubat 1916 günü çift kanatlı bir İngiliz uçağı yerden açılan ateşle düşürülür. Pilot ve rasıt esir edilir. İngilizlerin Felahiye’ye yaptığı taarruz geri püskürtülür.
10 Şubat 1916 günü 2.Tayyare Bölüğü Bağdat’a gelir Azamiye Meydanına yerleşir. Malzemelerle birlikte Plt.Mehmet Cemal(Durusoy) ve bir Alman pilot da gelir.
12 Şubat 1916 günü yapılan PlalzA.II.Parasol uçağını kullanan Plt.Mehmet Ali(Kurcer),Makinist Bçvş.Vecihi (Hürkuş)’un bindiği uçak kaza geçirir. Ekibimiz ciddi yara alır . 2.Bölüğün uçakları 13 Şubattan itibaren harekâta katılmaya başlar. Kûtü’l-amâre’ye hava taaruzu düzenlenir, 10’dan fazla bomba atılır .17-19-20 şubat günleri de taaruzumuz devam eder. 22-23 Şubat günü yapılan keşifte İngilizlerin Kûtül-Amare yolunu açmak için hazırlık yaptıkları ortaya çıkar . 6 Mart 1916 günü çift satıhlı bir İngiliz uçağı açtığımız ateşle düşürülür. Pilot ve rasıt ölür. Kûtül-Amare de kuşatılmış olan İngiliz 6.Tümeni üzerindeki baskımızı hafifletmek için Rus birlikleri Bağdat yönünde taaruz başlatır. Uçak ve malzeme sıkıntısı çekilmektedir. Bölükte görev yapan sadece Ütgm.Mehmet Cemal (Durusoy) ayakta kalmıştır.
15 Mart 1916 günü Kûtül-Amare önlerinde Dicle nehrinden havalanmak isteyen bir İngiliz deniz uçağı nehre düşer. 2.Tayyare Bölüğümüz Kûtü’l-amâre deki İngiliz hedeflerine bombardıman taaruzu yapmaya devam etmektedir.
2.Bölük uçuş ekibinden Plt.Mehmet Cemal (Durusoy) ve Rasıt Yzb.Fettah birlikte gece harekatı gerçekleştirir. Uçağımız İngiliz mevzilerine alçak irtifadan bombardımanda bulunur. (20-29 Nisan 1916).İlk gece harekâtı gerçekleştirme şeref ve onuru 2.Tayyare Bölüğü uçuş ekibine ait olur. 24 Nisan’da yeni hava keşfi yapılır.İngilizlere “teslim olun” çağrısında bulunulur. Teslim çağrımıza İngilizler şart ileri sürünce anlaşma sağlanamaz. 26 Nisan 1916 günü Plt.Yzb.Schüz bir İngiliz deniz uçağını daha düşürür.
* 30.İngiliz Filosu ,Kûtu’l-amare’de kuşatma altındaki birliklerine, tarihte bir ilk olarak hava köprüsü oluşturarak yiyecek, cephane ve sağlık malzemesi yardımına girişir. 26 gün boyunca havadan attıkları malzemelerin bir kısmı nehre,bir kısmı hatlarımıza düşer.Alçaktan uçan uçakların bazıları düşürülür,böylece erzak Türk tarafının eline geçer.[5]Dicle nehrinden
erzak getirme girişimleri için hazırladıkları gemiler de elimize geçer.[6] Gemiye “Kendi gelen” adı verilir.İngilizlerin Kut’u kurtarma girişimleri başarısız olur. Ve *29 Nisan 1916 günü Kûtu’l-amârede kuşatılan 6.İngiliz-Hindistan Tümeni teslim olur .
İngilizlerden esir edilen 13.309 asker yanında, üç uçak,40 top, iki gemi ve 40 otomobil de teslim alınır .
1916 dönemi ortamını Pilot Mitat Nuri Bey yazar.
5-10 Mart 1915’de İtilaf Donanmasının İzmir’i işgal girişiminin geri püskürtülmesi,18 Mart 1915’de Çanakkale Deniz Zaferinin kazanılması,29 Nisan 1916’da Kûtü’l-Amare’de 13.309 kişilik İngiliz Birliğinin teslim alınması savaşı kazanacağımız inancını arttırdı. Bütün yurtta büyük sevinç meydana geldi .
O dönem Irak Cephesinde görev yapan Plt.Mitat Nuri Bey önemli bilgiler vermektedir.
Pilot Ütgm. MİTAT NURİ (TUNCEL)
1889 ‘da İstanbul’da doğdu.1911 yılında Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun Mektebinden Teğmen rütbesiyle ,birincilikle mezun oldu. Havacılık okuluna geçti.Fransa’ya gönderildi. 1912 ‘de pilot brövesi aldı.Almanya’da eğitim gördü.4 ncü Ordu,4 ncü Tayyare Bölüğü kumandanı olarak Kıbrıs, Suriye, Süveyş Kanalı keşif,Irak Harekatı muharebe görevleri yaptı. Gösterdiği yararlıklar Harp Madalyası ile taltif edildi.İstiklal Savaşına katıldı.İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı.1926’da kendi isteği ile Hava Kuvvetlerinden ayrıldı. Vasıta-i Tayyare” ismiyle ilk Türkçe Teknik uçuculuk kitabını, 1936’da “Pilot olmak istersen” kitabını yayımladı. 18 Haziran 1971’de İstanbul’da vefat etti. .[7]
Mithat Nuri şunları yazıyor.
KÛTÜ’L -AMÂRE DE İNGİLİZLERLE BURUN BURUNA
Büyük harpte Kûtu’l-Amâre cephesinde General Tavsend esir düştükten sonra İngilizler yeniden kuvvet getirmişler ve tayyare faaliyetlerini de arttırmışlardı. İngilizlerin (hepsi Bristol sisteminde keşif tayyaresi olmak üzere) beheri dörder tayyareli 3 bölükleri vardı: bunlar bizim tek kişilik avcılarımızdan daha hızlı olduğundan iki kişilik avcı sayılabilirlerdi. Bizim hava varlığımız ise 4 tayyareli bir keşif bölüğüyle 2 tane 100 beygirlik Foker avcısı idi. Bu avcılardan birisi ile de ben uçuyordum. Düşmanın elindeki tayyareler belki daha bir gün fabrikadan çıkmış kadar yeni,bizim Fokerlerimiz ise kaplama bezleri bir iki defa değişmiş ve birçok yerlerinden tamir görmüş tayyarelerdi. Düşman ara sıra gelip tayyare meydanımızı bombardıman eder,bilhassa keşif bölüğümüzle düşman üzerinde harekat yapıldığı zaman onlar da buna cevap olarak bizim meydanı toza dumana katardı. Bombaların köstebek yuvasına çevirdiği uçuş meydanımızı biz yine bir iki saat içinde eski haline getirirdik. Bu bombardımanlar artık bizim için eğlence şekline girmişti.Hususiyle çıtalar üzerine bezler gererek yaptığımız tayyare taslaklarına bazen düşmanın büyük zahmetlerle İngiltere’den getirmiş olduğu bir sürü bombayı savurması, az da hoşumuza gitmezdi.
Fokerlerin esas vazifesi keşif bölüğünü uçuşlarında himaye etmekti.Aynı vakitte bunlarla mevzii müdafaa yapmaktan da geri kalmazdık.Bizim Fokerler düşman tayyarelerinden süratsiz olduğundan havaya fırlayıp onları yakalamamıza imkan yoktu.Cephede düşman tayyareleri görünür görünmez telefonla haber alırdık, hemen yüksek irtifalara çıkarak düşmanı buralarda beklerdik.Rüzgar ve fırtınalı havalarda yerden kalkan kum ve topraklar bulanık bir hava yaptığı zaman düşman tayyareleri bu zemin üzerine mürtesem düşerek kolay kolay bulunamazdı.Bu zaman büyük bir okla yerden verilen işaret düşman tayyarelerini bize gösterir,biz de bunları bulur, hücum yapar,kısa hava muharebesini de kabul ederdik.
İngilizlerin hava taktikleri de şöyle idi :
İki tayyare üstte ilerde, ikisi altta geride olmak üzere kademeli olarak ilerler ve pilot makineli tüfekleriyle ateş ederlerdi,tam yaklaştıkları zaman üstteki iki tayyare soldan geri kısa dönüş yapar,ateş kuvvetini rasıd makinalı tüfeklerine terk ederdi. Daha sonra aynı hareketi alttaki iki tayyare de tatbik ederek bizi makaslama ateş altına alırdı.
Bir gün arkadaşımın tayyaresinin tekerleği patlamış,kalkamamış,ben de havada yalnız başıma kalmıştım. Düşman bütün ateş kuvvetini benim üzerime toplamıştı. On dakikadan ziyade devam eden bir çarpışmada artık şarjörde fişek namına bir şey kalmamış,tayyarenin kanatları da delik deşik olmuştu.Hemen pike yaparak aşağı kayıp meydanı tutmak istediğim zaman meydandan toprakların fışkırdığını gördüm ,ikinci bir düşman bölüğü buraya bomba yağdırıyordu,benim inmekliğime imkan yoktu.Diğer taraftan tepeme binen düşman tayyareleri yakamı bırakmak istemiyordu.Nihayet fırkanın makineli tüfek mıntıkasına sığınmak mecburiyetinde kalmıştım.Burada bile barınmak imkanı müşkilleşmişti. Pek alçaktan kayarak Bağdat istikametini tuttum.Düşmanı buraya doğru çektim.Benzini bitmek ve bizim tarafta kalmak tehlikesine düşen İngilizler nihayet savuşmak mecburiyetinde kalmışlardı. Oldukça zedelenen tayyarem ancak bir haftada tamir olunabildi.[8]
Kûtu’l-amare zaferi sonrası Basra’ya doğru İngiliz güçlerinin sürülüp atılması mümkün olmaz. Rusların saldırısı nedeniyle elimizde ihtiyatımız kalmadığı için Irak cephesindeki birliklerimizin bir kısmı İran cephesine kaydırılır. Gücümüzü azaltmamızdan yararlanan ve çok büyük takviye güç getiren İngilizlerin ilerlemesi durdurulamaz .
7 Mayıs 1916 günü Yzb.Schuz Fokker uçağıyla bir İngiliz tayyaresini düşürür. Mayıs ayı başlarında gelen 3 Albatros modeli uçak 2.Bölük emrine verilir.Yzb.Schuz bir düşman uçağı daha düşürür. 31 Mayısta Yzb.Schuz karşılaştığı iki İngiliz uçağından birini daha düşürür. 2.Tayyare Bölüğünün bir müfrezesi İran cephesinde harekât yapmakla görevlendirilir. 1 Eylül 1916 günü Yzb.Schuz girdiği hava muharebesinde tayyaresi çok sayıda isabet alır .Mecburi iniş sırasında uçağı kırım geçirir. 11 Eylül günü Felahiye’deki İngiliz karargahına keşif ve bombardıman yapılır .
1 Kasım gecesi İngiliz uçakları 2.Tayyare Bölüğü hava meydanına bir bombardıman taaruzu yapar. 14 Kasım günü tayyarelerimiz İngiliz mevzilerine keşif uçuşu gerçekleştirir. 2.Tayyare Bölüğü elindeki sınırlı sayıda uçak ve uçucu personelle verilen görevlere yetişememektedir, takviye istenir. 20 Kasım günü av uçağımız bir İngiliz uçağı ile hava muharebesine girişerek onu mecburi inişe zorlar .
27 Kasım 1916 günü Başçavuş Strieckfuss ve Ütgm.Mitat (Tuncel)’in kullandığı iki av uçağımız devriye görevi sırasında 6 İngiliz uçağı ile hava muharebesine girer.Alman pilot yaralanır.
28 Kasım günü sivil pilot Hüseyin Hüsnü,Ütgm.Mitat Bey keşif uçusu sırasında bir İngiliz uçağıyla karşılaşır.Hava muharebesine girer ancak İngiliz uçağı kısa sürede teması keserek uzaklaşır .
İngiliz tayyareleri,Türk tayyareleri ile hava muharebelerine girmekten kaçınmaktadır .
4 Aralık 1916 günü 2.Tayyare Bölüğümüz Asb.Plt.Fox,sivil pilot Hüseyin Hüsnü ve Ütgm.Mitat Beyin bulunduğu ekibimiz 3 uçakla keşif ve bombardıman harekatı düzenler. İngiliz orduğahına ve hava meydanına 200 kilo tutarında bomba atılır .
1917 yılına gelindiğinde kırım geçiren Fokker av uçağımızın çelik borularının iskeleti elde kaynak makinesi olmadığından birleştirilememektedir . Teknik ekibimiz iskeleti köşebentlerle birleştirerek çözüm bulur ve uçağı uçuşa hazır hale getirir .
21 Nisan günü 12.Tayyare Bölüğünden Plt.Bçvş.Konrad Halberstadt uçağıyla keşif görevine çıkar .Karşılaştığı İngiliz Plt.Tgm.Maguire ile hava muharebesine girer .Plt.Bcvş.Konrad hayatını kaybeder .
27 Nisan 1917 günü Halberstadt av uçağı ile havalanan Yzb.Schuz Bristol scout tipinde bir İngiliz uçağıyla hava muharebesine girer .İngiliz uçağını düşürür. Düşürdüğü uçağın pilotu Plt.Tgm.Maguire dur.Yzb.Schuz silah arkadaşının öcünü almış sekizinci hava zaferini elde eder .
21 Ocak 1918 günü 11 uçaktan oluşan bir İngiliz Filosu Kifri hava meydanına taarruz yapar . Türk topçusu uçaklardan birini düşürür .Pilot ve rasıt uçakla birlikte yanar .
2 Mart 1918 günü dönemin en modern uçakları olan Royal Aircraft Factory S.E.5’a haiz yeni bir filo İngiliz 72.Filo Basra’da karaya çıkar ve cepheye gönderilir .
31 Ocak 1918 günü Plt.Bcvş.Omnos,Rasıt Ütgm.Schultze Bakuba’ya keşif uçuşu yapar. Dönüş yolunda 3 İngiliz uçağı ile muharebeye girer, bir İngiliz uçağını düşürür.Yara alan uçağımız İngiliz hatları gerisine iner, ekip uçaklarını yakar.Dost Arapların yardımı ile geri dönmeyi başarır .Gösterdikleri fedakar davranış 6.Ordu Komutanı Halil Paşa tarafından takdirname ile ödüllendirilir .
21 Nisan 1918 günü 2.Bölükten Plt.Tgm.Petros ile Rasıt Ütgm.Minkowitz Samara keşfine çıkar fakat geri dönemez .İngilizler bu ekibin öldüğünü mesaj torbası ile bildirir .
15 Mayıs günü devriye uçuşuna çıkan Yzb.Schüz Altunköprü üzerinde karşılaştığı İngiliz Filosuna taarruz eder .Çift satıhlı bir İngiliz uçağını düşürmeyi başarır .Bu Yzb.Schüz’ün 9.hava zaferi olur .
3 Haziran günü 6.Ordu birliklerimiz Süleymaniye’yi ele geçirir .
3 Temmuz 1918 ‘de 6.Ordu Komutanı Halil Paşa Şark Orduları Grubu Komutanlığına atanır ve Irak’dan ayrılır,Kafkasya’ya hareket eder. 6.Ordunun mevcudu iyice azalmıştır .Havaların çok sıcak olması nedeniyle uçaklar havada 2 saatten fazla kalamamaktadır .
29 Temmuz gecesi 13.Tayyare Bölüğünden Plt.Atgm.Kromich ile 2.Tayyare Bölüğünden Plt.Asb.Reiners Tigrit’in kuzeyindeki İngiliz karargahına başarılı bir bombardıman taarruzu yapar. Ağustos ayında Tayyare Bölükleri üçer keşif uçuşu yapar . İngilizler genel bir taarruza hazırlanmakta ve ilerlemektedir . 1 Ekim 1918 günü İngiliz uçakları birliklerimiz üzerine “teslim olun” bildirileri atar. 19 Ekim günü İngilizler Kerkük’e hava hücumu yapar.
23 Ekim günü 7 İngiliz uçağı Altun Köprü üzerine gelir.5.Tümen ordugahını bombalanır .
29 Ekim günü İngiliz taarruzu tekrar başlar .
Sadrazamlığa getirilen Ali Rıza Paşa barış yapılmasını istemektedir. Ancak barış anlaşması yapılırsa Alman askerleri savaş esiri durumuna düşecektir.
21 Ekim 1918 günü Osmanlı Genel Karargahında kurmay başkanı olan General von Seekt Alman personel için yayımladığı genelge ile ateşkesin yakın olduğunu bildirir Alman birliklerinin Mardin’de toplanması emrini verir. Tüm cephelerde bulunan 1500’ü havacı,23000 Alman askeri ülkelerine döner. Birliklerin ayrılmasıyla havacı sayımız çok azalır malzeme sıkıntısı başlar .
2.Tayyare Bölüğünden Plt.Asb.Cvş.Turgutlulu Ahmet Cemal ile Rasıt Ütgm.Mehmet Halit ve 13.Tayyare Bölüğünden Rasıt Tgm.Tevfik verilen görevleri yapmak için büyük gayretle çalışır,keşif görevlerini yerine getirir. 29 Ekim günü İngiliz taarruzu başlar. 31 Ekim 1918 günü Mondros Mütarekesinin ilan edilmesiyle savaş sona erer .
Türk Hava Kuvvetleri Irak Cephesinde adını tarihe yazar.
Irak Cephesinde Hava savaşları Türk ve Dünya Havacılık tarihine yeni değerler kazandırır.
Irak Cephesinde daha henüz Tayyare Bölüğümüz ortada yokken, 14 Kasım 1915 tarihinde Ganimet uçaklarla Hava Müfrezesi oluşturarak , İngiliz Hava Kuvvetleriyle başlattığımız hava savaşlarımız 2.Tayyare ve 13.Tayyare Bölükleriyle devam eder. 21 Ekim 1918 günü Alman Havacıların cepheden ayrılmasıyla azalır mütareke ile sona erdi .
Yirmi ikisi hava zaferi sonucu ,54 düşman uçağı düşürüldü .
Hava meydanımıza uçak maketleri konularak düşmana hedef saptırması yaptırıldı.(Mithat Nuri)
Dünyada ilk gece uçuşu ile harekat Türk pilotları tarafından gerçekleştirildi.
Telsiz’in bulunmadığı ortamda Topçu bataryalarının ilk defa işaret fişekleri ile tanzim ve idaresi Türk pilotları tarafından sağlandı.
Hava muharebesi sonucunda İngiliz uçak müfrezesi komutanı esir edildi .
İngiliz Havacılar kuşatma altındaki birliklerine yiyecek ve malzeme atarak dünyanın ilk havadan destek operasyonu gerçekleştirdi .
Türk askerleri gibi I.Dünya Savaşında bizim için kan akıtan cefa çeken ordumuzu, ordumuzun kader birliği yaptığı Alman, Avusturya-Macaristan,Bulgaristan ordularının fedakarlıklarını, ihanet etmeyen halkları unutmuyor ,saygı ve rahmetle ,savaşta ordumuzun ikmal ve seferlerinin bel kemiği atlarımızı,katırlarımızı,develerimizi de anıyoruz.
1-Plt.Ütgm.Fazıl Bey
2-Plt.Asb.Ahmet Vecihi (Hürkuş)
3-Plt.Ütgm.Mehmet Cemal (Durusoy)
4-Plt.Ütgm.Mehmet Ali (Kurcer)
5-Plt.Ütgm.Mitat Nuri (Tuncel)
6-Irak Harp cephesinde düşürülen İngiliz tayyaresiyle esir edilen binicileri :Kolagası Athken ve Mülazım Tervelo
7-8 Mevaki’imizi bombardımana gelen on bir İngiliz tayyaresinden birini tam isabetle havada tahrib ve içindekilerle beraber iskata muvaffak olan Cebel Bataryası nişancı efradından Gümüşhaneli “Osman oğlu Mehmet” ve düşürdüğü tayyare enkazı. ( Harb Mecmûası S.25-26 s.404 I9I8)
9-Plt.Ütgm.Fazıl Bey, Yzb.Fettah Bey, Ütgm.Mehmet Ali Bey
13Maurice Farman MF7
14Mitat Tuncel-Pilot olmak istersen
1-Bülent Yılmazer-Çanakkale Hava Savaşları,Milsoft
2- Celâl Öcal-1.Dünya Savaşında İzmir Savunması,2015,İleri Yayınevi
3-Harb Mecmû’ası Sayı:2
4-Tasvir-i Efkar 23 Nisan 1916:
5- Havâdis 1916 Yüz yıl önce Sergi Kataloğu İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.12 Aralık 2016
6-Harp Akademileri Komutanlığı,Unutulan Zafer :Kutul-amare 100 ncü yılında yeniden anlamak Sempozyumu,8 Mart 2016 Sempozyum Bildirileri,Ceylin Yıldırım,Osman Yalçın
7- Mitat Tuncel,Pilot olmak istiyorsan,Kanaat Kitapevi,İstanbul,1936,s.81
8-Ajun Kurtel-Türk Hava Kuvvetleri Tarihi-Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı yayını 2006
