1917’de Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya’da durumu kullanan Ermeniler, Şubat ve Ekim Devrimleri’nden sonra Bolşevizmin bayrağı altında arzularını gerçekleştirmeye çalıştılar. Bakü Komünü antidevrim üyelerele mücadele şuarı altında 1918 Martından başlayarak bütün Bakı guberniyasında yaşayan Azerbaycanlıların çıkarılması amaçlarını güden suç planın reallaşdırılmasına başladılar. Bu üç gün içinde işlenen katliamlar en ince ve en hassas noktalara sayıldı. Arşiv belgeleri, Ermenilerin Mart katliamından önce Erzurum yakınlarındaki Taşyaylay’da 3.000 Türk öldürdüğünü göstermektedir. Ermeni siyasi partileri, “Büyük Azerbaycan” ya da “Büyük Müslüman Devlet” fikrini bastırmak için 7 bin Ermeni askerini farklı cephelerden Bakü’ye getirdiler. Ayrıca “Altın Muhafız” adı altında oluşturulan 10-12 bin ordudan% 70’i Ermenilerden oluşuyordu.
Bolşevik-Ermeni koalisyonu, önceden yapılmış anlaşmaya göre, S. Şhaumyan tarafından anlatıldığı ve savaşın her tarafına saldırıya uğradığı için savaşa yönelik her türlü hazırlığı yaptı. 30 Mart’ta saat 05.00’te Bakü’de ilk çekim yapıldı. Planlanan şekilde, sadece Ermeni askerleri değil, Bakü’de Ermeniler de bu savaşa katıldılar. İyi silahlanmış ve hazır Ermeni askerler Müslümanların evlerine baskın düzenleyerek onları öldürdüler, 3-4 gün bebekleri öldürdüler, çocukları alevlere fırlattılarKadınlar ciddi şekilde öldürüldü. Arşiv malzemelerine göre, kulakları ve burunları olan 37 kadının vücutları kesildi ve vücutları bulundu. Güney Azerbaycan Türklerinden Mir Cafer Pişeveri kendi hatıralarında yazıyor: “Ben 1918 yılının Martında Ermeni daşnaklarının vahşiliklerini, masum insanların öldürülüp, yakılmasını kendi gözlerimle gördüm. Bu çok nefret edilecek bir haraketdi ” Bakünün N.Nerimanov Ermeni vahşiliklerinin yaptıkları katliamlar hakkında neyi aktardı:” Bolşevik olan bir müslümana bile aman verilmedi. Bolşeviklerin şemasını bilmiyoruz. Müslüman olsaydın, yeterince derlerdi.
Bolşevik adı altında Müslümanlara her türlü cinayeti işlediler. Sadece erkekler değil, hamile kadınlar bile hayatlarını kurtarabilir. Dikkat! Bakü’de yapılan bu soykırıma “iç savaş” isminin verilmesi, Öldürülen insanların sayısının azaltılması için gayretle çalışan S.Şaumyan 13 Nisan’da Moskova’ya gönderdiği mektupta yazıyor: “Üç gün içinde, yani 30-31 Mart ve 1 Nisan’da Bakü’de şiddetli bir savaş oldu. Sovyet ordusu, bizim yarattığımız Uluslararası Altın Ordu ve Ermeni milli ordusu Müsavat partisinin liderliğindeki Müslüman “Dikaya Dviziya” sıyla ve silahlı Müslüman çetelerine karşı savaşıyor. Bu savaşta harika sonuçlar elde ettik. Düşman tamamen yok edildi. İki tarafta öldürülenlerin sayısı 3 binden fazla. Eğer Müslüman Türkler galip gelseydiler Bakü Azerbaycan’ın başkenti ilan edilecek, Kafkasya Rusya için kayıp olacak, bütün sivil Müslümanlar katliama maruz kalacaklardı “Bakın bu da Mart soykırımından bir yıl sonra, Ermeniler bu olayları Bolşevikler ve Müslümanlar arasında bir mücadele olarak basına yaydılar. 1919 yazında ABD’nin Bakü’ye gönderdiği Genel Liman’a sunulan bir belgede Ermeni Piskopos Bakr, Mart olaylarına Ermenilerin katılımını reddediyor. Bağdat’tan Şamyan’a kadar, Bagrat Mart olayları sırasında Mart ayında öldürülen 1000 kişinin 300’ünün Ermeni ve Rus ve 700’ü Müslüman olduğunu ve busoykırımın sadece Bakü’le ilgili olmadığını iddia etti. Nisan ayının ilk on günülüyündən itibaren Bakü’de yapılan bu katliamlar tıpkı Şamaxı, Guba-Haçmaz, Lenkeran, Hacıqabul, Salyan, Zengezur, Karabağ, Nahçıvan ve diğer bölgelerde de yapıldı. Ermenilerin Shamakhi ve komşu köylerinde Mart ve Nisan 1918’de katledilen katliamları kanıtlayan çok sayıda arşiv malzemesi bulunmaktadır. Bu malzemeler arasında 22 Kasım 1918’de Acil Araştırma Komisyonu Başkanı A.Xasməmmədovun Azerbaycan Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı başkanına Şamahı şehri ve ona komşu köylerin yıkılması ve Müslüman nüfus üzerinde Ermenilerin işkenceleri ve cinayetleri hakkında bilgisini, bu komisyonun üyesi A.Novatskinin bu meseleyle ilgili komisyon başkanına 12 Temmuz 1919 tarihli Acil Durum Soruşturma Komisyonu’nun bu davalarda cezai davalara karşı açılan bir ceza davası başlatılmasına ilişkin kararı.
Şamahı şehri ve ona komşu olan köylerde Ermeniler tarafından işlenen soykırım olayları hakkında 7 cilt, 925 sayfadan oluşan araştırma materyallerinde toplanan bilgiler Ermenilerin cinayet ve katliamlar yaptıklarını bir kez daha göstermektedir. Araştırma Komisyonu tarafından hazırlanan belgeye göre, Bakü Sovyeti Ocak ayında 15 makineli tüfek ve Mart ortasında 60 otomobil, 2000 yılında ise Ermeni askerin Şamahiye’ye gönderildiği not edilmelidir.Shamakhi’deki avantajı ele geçiren Ermeniler, burada Azerbaycan Türklerini temizlemeye başladılar. S. Shaumyan’ın asistanları ve Ermenistan işgal ordusundan direkt talimatlar alan S.Lalayan. Shamakhi’ye ordusuyla gelen Lalayan, önce caminin, kadın ve çocukların saklandığı ve ardından yakıldığı cami ablukaya aldı. Arşivler şunları gösteriyor: “… Çocukların ve kadınların çoğu camide gizliydi. Tanınmış Ahund Molla Caferkulu öldürüldü. Hiçkimseye bir şey yapılmayacağını ve onun kendisine kaldırılmayacağını düşündü. Fakat Ermeniler camiye girdiler ve Akhundu’yu buldular. Gözlerini çıkardılar, dilini, burnunu ve kulaklarını kestiler. Camide bütün kadınlar öldürüldü ” Sadece Mart ayında Bakü Sovyetler Birliği’ndeki Ermeni ordusu tarafından 58 Şamahıda köyü yıkıldı. 1653 kadın ve 965 çocuk olmak üzere yaklaşık 8 bin kişi öldürüldü. 1918’de, 15.000 nüfuslu Shamakhi nüfusu, 1921’de yaklaşık 1701 kişiydi. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, bu kitlesel soykırım davaları sadece Bakü ve Şakaka’da değil, aynı zamanda Azerbaycan’ın hemen hemen bütün bölgelerinde de işlenmiştir. Shaumyan’dan doğrudan emir alan Hamazasp, Guba’ya gönderilen Ermeni silahlı birliklerinin lideriydi. Bu bölgede 122 köy Nisan ayında tahrip edilmiş, yüzlerce Türk ve Lezgi öldürüldü.
Bu olayların Ermenilerin yaşadığı ya da parmak izleri olarak sayılabildiği Guba şehrinde nasıl yapıldığı ilginç mi?Ayrıca, Ermeni birliklerinin sadece soykırım için orada gittiklerini gösteriyor. Ermenilerin Kuba’da yaptıkları katliamlar konusunda bu dönemde şehrin reisi olmuş A.Alibeyov yazıyor: Ermeniler şehri terk ettikten sonra şehre çarpan maddi zararı deyerlendirdim ve aynı zamanda bir kaçı çocuk ve kadın olmak üzere 2.000 ‘den fazla Müslüman Türkünün öldürüldüyünü inceledim ” Quba şehri ve ona komşu köylerde yaptıkları suç ve katliamlara göre Acil Araştırma Komisyonu tarafından Hamazasp, onun yardımcısı Nikolay, polis Venuntsa, Hartun Hayrapetov, Avakov ve Erircanyan mahkmeye verilmişti. Ancak, 27 Nisan 1920’de Azerbaycan Cumhuriyetinin işğalinden sonra aldığı tüm kararlar, 10 Ekim 1920’de iktidara gelen Bolşevik hükümeti tarafından reddedildi. Bu haksızlıklardan esinlenen Ermeni daşnaklar, 1988’den beri bir milyondan fazla mülteci ile birlikte binlerce masum Azerbaycanlıyı öldürdü. Mart ve Nisan aylarında Bakü kavgalarında zafer kazanarak Gence iline saldırdılar ve Azerbaycan’ı işgal etmeye çalıştılar. Bakü, Şamahı, Kürdemir, Salyan, Guba ve Lankaran’ın işgalinden sonra hedef Gence idi. Onlar şu anda Karabağ’da yaşayan Ermenilerle birleşmişlerdi ve Gence’ye saldırmaya hazırlanıyorlardı. S. Şaumyan ayrıca, Halk Komiserleri Sovyetine yazdığı mektupta da itiraf etti. Onun planına göre Sovyet ordusu Yevlax köprüsünü ele geçirip Kür nehri boyunca savunma hattı kuracak, sonra bu ordu Gence’ye dahil olacak ve sonda diğer bölgelerdeki Ermenilerle birleşecekler. Fakat Mayıs 1918’de Azerbaycan Cumhuriyeti ‘nin kurulması ve Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü mücadelesinin başlangıcı, işğalçıların tüm planlarını ihlal etti. Ve sonunda!1918 yılının Mart-Nisan aylarında Bakü, Şamahı, Guba, Lenkeran ve diğer bölgelerde Ermeni qəddarları 50 bin Azərbaycanlını katletmiş, 10 binlerce insanı kendi topraklarından kovmuşlar.
Gozel yazdir