• İmsak 00:00
  • Güneş 00:00
  • Öğle 00:00
  • İkindi 00:00
  • Akşam 00:00
  • Yatsı 00:00
  • İFTARA KALAN SÜRE 00:00:00
İMSAKİYE 2024 - İstanbul

Hatıra Notları 1916

featured

Hatıra Notları 1916

Mustafa Kemal ATATÜRK

Yayına Hazırlayan: Hakan TÜRKKAN

Kopernik Kitap, 2. Baskı, 126 Sayfa, Kasım 2018 İstanbul, ISBN: 978-975-2439-62-7

Tanıtımını yapacağımız Hatıra Notları 1916 adlı kitap, Mustafa Kemal Atatürk’ün 16. Kolordu Komutanı olarak Doğu Cephesindeki görevi sırasında kendi el yazısı ile kaleme aldığı günlük tarzındaki notlarını ihtiva etmektedir. Târihçi Yard. Doç. Dr. Hakan Türkkan’ın yayına hazırladığı eser, 2018 yılında Kopernik Kitap tarafından basılmıştır. Çok hacimli olmasa da çalışma, târihimizin küçük bir bölümüne ışık tutması ve Atatürk’ün kişiliği ile –cephede bulunduğu sırada- günlük yaşayışı hakkında ipuçları vermesi nedeniyle değerlidir.

Atatürk’ün mezkûr notları daha önce, yaverlerinden Şükrü Tezer’in emeğiyle kitaplaştırılmıştır.[1] Türkkan da eserin “Önsöz” ve “Atatürk’ün Hatıra Notları” başlıklı bölümlerinde bu konuya değinmektedir. İki eser arasındaki temel fark ise Türkkan’ın çalışmasının daha sade, tamamen Atatürk’ün yaklaşık 2 aylık süreyi kapsayan hatıra notlarına odaklı olmasıdır. Tezer’in kitabının hem daha geniş bir târih aralığını (1912-1918) kapsaması hem de notlar üzerine açıklama ve yorumlarda bulunulması, iki eserin aynı olmadığını gösteren en önemli işaretlerdir. Lâkin elbette her iki eser de bizce kıymet görmeye lâyıktır.

Atatürk’ün Doğu Cephesinde görevliyken kaydettiği notlar 7 Kasım 1916 târihinde başlar, 25 Aralık 1916 târihinde son bulur. Ele aldığımız eserin en önemli özelliği, Atatürk’ün el yazısının tıpkıbasımı ile günümüz Türkçesine dönüştürülmüş hâlinin yan yana sayfalarda verilmesidir. Bu durum, eski yazı orijinal metinle günümüz Türkçesi ile yazılmış metne eş zamanlı ulaşmak isteyen okurlar için kolaylık anlamına gelmektedir.

Atatürk’ün, notlarını kaleme alırken her gün için kayıt tuttuğu ve bazı notlarının çok kısa, bazılarının da nispeten uzun olduğu görülmektedir. Notlarında sağlık durumundan (zaman zaman öksürük nöbetlerine tutularak rahat uyku uyuyamaması), okuduğu kitaplardan, görüştüğü kişilerden, gerçekleştirdiği târih sohbetlerinden ve çeşitli etkinliklerden (tavşan ve tilki avı gibi) söz etmiştir. Öte yandan sosyal yaşamımıza dâir bazı konulardaki fikirleri; meselâ kadın hakları ve kadının toplumdaki yerine dâir görüşleri hakkında ipuçları vermiştir. (s.49) Gelecekte gerçekleştireceği icraatlarından bazılarına satır aralarında tesadüf etmek zor olmayacaktır.

Notlar incelendiğinde, Atatürk’ün üzerinde en çok durduğu konulardan birinin kitaplar olduğu göze çarpar. Yedi farklı kayıtta, kitap okuduğundan söz eder. Yaklaşık bir buçuk-iki aylık süreçte, üstelik görevde olduğu hâlde en azından beş kitap okuduğunu kesin olarak tespit etmek mümkündür. Atatürk, notları arasında kimi kitapların isimlerini de zikreder. Hattâ okuduğu bir romanı kısaca özetler. (s.43)

Notlar arasında Atatürk’ün askerî dehâsına işaret eden bir bölüm de mevcuttur. Askeriyede ast-üst ilişkisinin nasıl olması gerektiğine ilişkin bu harikulâde görüşlerini aynıyla aktarmak istedik:

“… Kumandanlar birliklerin iç durumlarını ve ruh hâllerini bizzat ve bilfiil içlerine girmek suretiyle bilmeli; daha emniyetle emir verirler. Üst kademedekiler emri altındakilerle sohbet etmeli. Onları serbest konuşabilmeye alıştırmalı. Emri altındakilerin muhakeme tarzını ve bunu ifade ediş şeklini bilmek faydalı ve gerekli.

Bazı askerî konularda “Ruhî Terbiye ve Askerî Danışma Yöntemleri” hakkında bir eser yazayım. Bunun için Fransızca, bildiğim bir eser var. Onu da önce okuyayım ve bu konuya dair esaslı soruları subayların geneline görev olarak vereyim. Önemli noktalar hakkında bazı büyük kumandanların görüşlerini talep edeyim.” (s.47) Bilindiği gibi Atatürk, bu düşüncesini gerçekleştirmiş ve 1918 yılında bir eser kaleme almıştır.[2]

Kitabın son bölümünde Ziya Gökalp’in Ömer Naci için yazdığı bir şiir ile notlarda adı geçen kişilerin görevleriyle beraber açıklığa kavuşturulduğu “İsimlik” ve kullanımı azalmış bazı kelimelerin günümüzdeki karşılıklarının verildiği “Sözlük” bölümleri mevcuttur. Özellikle bu iki bölüm, eserin, geniş bir okuyucu kitlesine hitap etmesi bakımından faydalı bir kimliğe bürünmesini sağlar. Kısa sayılabilecek bir zaman dilimini kapsasa da eser, Atatürk’ün kişiliği ve fikrî yapısı hakkında önemli bilgileri barındırmaktadır. Bu nedenle konuya ilgi duyan herkese tavsiye ederiz.

[1] Şükrü Tezer, Atatürk’ün Hatıra Defteri, Türk Tarih Kurumu Yayınları

[2] Mustafa Kemal Atatürk, Zabit ve Kumandan ile Hasbihal, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

[i] Bu yazı Kitap Şuuru intisabıdır. [email protected]

0
alk_la
Alkışla
0
sevdim
Sevdim
0
k_zg_n
Kızgın
0
_a_rm_
Şaşırmış
0
be_enmedim
Beğenmedim
Hatıra Notları 1916