İzmir’de Yenikale Şehitleri Anıldı

1^ Ali Rıza İşipek-Cezayirli Gazi Hasan Paşa.

Sancakkale İzmir’i savunma görevini son defa 1nci Dünya Harbi döneminde yerine getirdi .

İzmir’e denizden böyle bir saldırının yapılabileceği II.Abdülhamit döneminde değerlendirilmiş, İzmir Körfezi çevresine Hamidiye İstihkam-ı Hümayunları yapılmıştı. Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı Harbiye Nezareti de Çanakkale’ye,İskenderun’a ve İzmir’e düşman çıkartması yapılabileceğini değerlendirdi ve tedbir aldı.

İzmir’e denizden yapılan saldırıyı Bataryalarımız /Mayın hatlarımız /Batık gemi manialarımız / Işıldaklarımız /Askerimiz önleyecekti.

İnciraltı-Narlıdere sahil hattına 48 toptan oluşan 18 batarya yerleştirildi.

İzmir’de sabit görev yapmakta olan Donanmamızın yaşlı gemilerinden Muin-i Zafer Korvetinin 1913 yılında toplarının sökülmesi kararı alınınca ,bir kısım topları, Çanakkale Dardanos tabyasına (şubat 1915-Baykuştepe) , bir kısmı da Kösten (Uzunada) ada ya yerleştirildi .(Muin-i zafer bataryası) İzmir Limanı kapatıldı .

Savunmamızın son bölümünü Sancakkale deki bataryalarımız teşkil ediyordu. İzmir’i işgale yeltenecek olan düşman Sancakkale’ye çok yakın dar su yolundan geçmek zorundaydı. Bu nokta da sahra toplarımızın ateş altındaydı .

Beklediğimiz saldırı 5 Mart 1915 günü saat:13.40’da gerçekleşti. Rus,Fransız,İngiliz zıhlı , mayın tarama ve nakliye gemilerinden oluşan İtilaf donanması İzmir’i uzun menzilli toplarıyla dövdü. İngiliz harp gemileri HSM Triuph,HSM Hamshire , HMS Euryalus .HMS Swıftsure , HMS Theseus .Fransız Kleber,Rus gemisi Askold ve Nakliye gemileri,Monitörlerin bulunduğu İtilaf donanması Yenikale istihkâmına ve İzmir tabyalarına, saldırı başlattı.

Aliağa, Reşadiye, Şakran bombalandı. Önce 14 km, sonra 10 kilometre mesafeden uzun menzilli toplarla İzmir’e yoğun saldırı yapıldı .Kale istihkâmlarınca aynı şekilde cevap verildi .

İngiliz donanması Yenikale’yi de 3 saat bombaladı, 140’a yakın mermi attı. Amaçları ,istihkâmları tahrip etmek, limanı ablukaya almak, hücuma açık bulundurarak,İzmir’in Alman denizaltılarının üs’ü olarak kullanılmasını engellemekti .

Yenikale’de hasarın az ,bir şehit ve dört yaralı olduğunu bildirildi.

6 Mart 1915 günü sabahı ,İtilaf Donanmasının yoğun bombardımanı başladı . Mayın arama ve tarama gemileri, zıhlı topçuların desteğinde ilerledi ,ancak Sancakkale topçusunun karşı ateşiyle işgalciler çekilmek zorunda kaldı Bu harekâtta düşmanın bir mayın tarama gemisi batırıldı .

7 Mart 1915 günü İtilaf Donanması, Urla önlerinden Türk toplarının menzili dışından sabahtan geç vakte kadar bombardımana devam etti. Bir Fransız uçağı keşif uçuşu yaptı. İtilaf Donanmasının bütün gece sürdürdüğü top atışları ve mayın arama tarama girişimleri ,bir sonuç vermedi .

7 Mart 1915 günü 285 bordo sayılı Okino adlı gemisi mayına çarparak battı. HSM Triump isabet aldı. Mayın temizlemeye gece devam edilmek istendi ancak Yenikale ışıldakları engelledi .

8 Mart 1915 günü bombardıman bütün gün devam etti , bu defa İtilaf Donanmasına beş bacalı Rus krüvözörü Askold da katıldı , Urla’yı bombardımana tuttu .

9 Mart 1915 günü de saldırılar devam etti .

Aynı gün İzmir Müftüsü ve İttihat ve Terakki Partisi İzmir Katib-i Mes’ulü Mahmut Celal

(Bayar) Beyefendi İzmir halkının şükranlarını bildirmek için Sancakkale’ye gitti , topçu

askerlerine hediyeler dağıttı , morallerini yükselti.

İngiliz Amiral Rosslyn Wemyss, 9 Mart 1915 günü HSM Euryalus gemisinden gönderdiği ültimatom’la Rahmi Bey’den İzmir’i teslim etmesini istedi. İzmir bombalandı. Harekâta 4 kruvazör ile 6 torbitobot katıldı.Bir gazete bu donanmada nakliye gemisinin bulunmasının İngilizlerin İzmir’e çıkartma yapmak istedikleri sonucuna varıyordu .

İzmir Valisi Rahmi Bey resmi bir beyanname yayımlayarak, şehri silahlı bir savunmaya hazırlamak için halkın tren veya diğer vasıtalarla İzmir’den iç kısımlara gitmesini istedi. Yeni savunma tedbirleri alındı .

Aynı gün durumun nazikliğini takdir eden İzmir’deki ABD konsolosu harekete geçerek İngiliz Amirali Pierse ile gemisinde görüştü .

Saldırının beşinci gününde, mütareke zemini arayan donanma temsilcilerinin ağır istekleri nedeniyle anlaşma olmadı , bunun sonucu olarak İzmir’e karşı olan deniz harekâtı sürdü .

İtilaf Donanması’nın İzmir’i denizden işgal saldırısı sırasında 87 tonluk İngiliz torpitobotu

No 064 21 mart 1915’de ,535 tonluk İngiliz monitoru M30 13 Mayıs 1915 günü İzmir

Körfezindeki Türk bataryaları tarafından batırıldı.

1000 tonluk Fransız mayın döşeme gemisi Casabianca .3-4 Temmuz 1915 İzmir Körfezinde

döşediğimiz mayınlara çarparak battı .

Düşman donanması komutanı İzmir Valisiyle görüşme teklifinde bulundu . İzmir’i teslim etmesi karşılığında İzmir’in bir prenslik olacağını başına yine Rahmi Bey’in getirileceği söylendi. Bu teklife İzmir Valisi “Cayır cayır yakarımda İzmir’i size teslim etmem bu davranışınızla İzmir’deki Levantenlerin de hayatını da tehlikeye atıyorsunuz “dedi .Görüşme sona erdi . İzmir Valisi Rahmi Bey İzmir’e yapılan bombardımanın Levanten nüfus’a da zarar vereceğini göstermek için Levantenleri Türk mahallelerine yerleştirdi . İşgalci filo komutanına isterse İzmir’i bombalayabileceğini bundan Levantenlerin de zarar göreceğini söyledi.Bu tedbirlerimizi İngiliz donanması umursamadı .İngiliz filosu İzmir’i bombalamaya devam etti.

Sonuç almaları için İzmir limanının içine girmeleri, mayınlarımızı temizlemeleri gerekiyordu . Bataryalarımız,mayın hatlarımız buna izin vermedi .Gemileri tarafımızdan batırıldı .Artık İzmir Körfezinin içine giremiyor uzaktan İzmir’i bombalıyorlardı.

Bu duruma karşı 17 toplu bir Avusturya-Macaristan topçu bataryasının Foça’ya yerleştirilmesi kararı alındı .Ancak yol yoktu bin bir zorlukla yol yapıldı batarya Foça’ya yerleştirildi . Bu tedbirimiz sonucu düşman donanması İzmir Körfezinden tamamen çekildi .

İngilizler Uzunada’yı işgal etmiş ,uçak pisti inşa etmiş ,çadır hangar kurmuş hava üssü tesis etmiş,yerleştirdiği toplarla Urla’yı da ateş altına almıştı.

Uzunada’nın geri alınması için çıkartma operasyonu düzenlendi.Operasyonda Türk Alman Avusturya Macaristan topçu bataryalarının büyük katkısı oldu. Urla ve Mordoğan’a yerleştirilen toplarla Uzunada ateş altına alındı.

6 Mayıs 1916 günü Karaburun sahilindeki topçularımızın açtığı ateş sonucu iki İngiliz Monitörü batırıldı .Uzunada alındı.

Bu arada İzmir’e hava saldırıları devam ediyordu. .İzmir’de üç Tayyare Bölüğümüz görev yapmaktaydı . Tayyarelerimiz Sisam, Sakız,Midilli adalarına keşif ve taarruz harekatlarında bulunuyor , İzmir semalarında kıyasıya hava muharebeleri oluyordu .

Alman Plt.Hans Joachim Buddecke üç İngiliz tayyaresine karşı tek başına girdiği hava muharebesinde iki düşman uçağını birden düşürmesi büyük memnuniyet yarattı. Ege Şahini unvanı çeşitli hediyeler verildi. Ekim1917

İzmir’deki yönetimimiz bir kısım Levanten ve Rumların içinde bulunduğu casusluk faaliyetlerine karşı mücadele verdi.

Yüz yedi yıl önce Mart 1915 tarihlerinde İtilaf Donanması İzmir’i denizden ve havadan bombardıman etti. 5-15 Mart 1915 tarihlerinde yapılan bu bombardımanda düşman donanması gemi kayıpları vererek çekilmek zorunda kaldı. İşgalci filonun bir kısmı Çanakkale’de savaşına katılma emri aldı ve orada da başarısız oldu.İzmir’i bombalayan HMS Triumph Çanakkale’de batırıldı.

İzmir Yenikale’nin denizden bombardımanı sırasında şehit düşen askerlerimiz Sancakkale’nin hemen arkasına tesis edilen Yenikale Şehitliğine gömüldü,kitabe dikildi.

Yenikale Şehitliğinde 5 Mart 2022 günü yapılan “İzmir’in Yenikale Şehitliği ziyareti” töreni, Saygı duruşu ,çelenk konulması ve İstiklal Marşının okunmasıyla başladı.

“İzmir Sancakkalesi ve Şehitliği “ tebliğiyle Yenikaleyi kamuoyuna ilk defa duyuran

Prof.Dr.Necmi Ülker’e Türk milletine yaptığı değerli hizmeti taltif olarak şehitlik bayrağını

göndere çekme şerefi verildi. Necmi Ülker,İzmir ve Türkiye için çok büyük önemi olan Yenikale’nin müze olmamasının,Yenikale Şehitliğinin mevcut durumunun yürek yaraladığını, 5-10 Mart günlerinin Yenikale Şehitleri haftası olarak anılması gerektiğini söyledi.

Toplantıyı düzenleyen Türk Dünyası Kültür ve İnsan Hakları Derneği Başkanı Celal Öcal Yenikale ve Uzunada’yı birlikte araştırdığı Muh.Gazi Şükrü Karaca ve Tarihçi Burhan Keskin’i tanıttı.

Yenikale’yi tanıtan ilk eser BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA İZMİR SAVUNMASI kitabı 2015 yılında yayımlandı.

XVIII.Türk Tarih Kongresinde “103 yıldır bilmediğimiz gerçek İtilaf Donanmasının İzmir’i işgal girişimi” tebliği ile İzmir Yenikale, tarih çevrelerine duyuruldu.

İtilaf donanmasının İzmir saldırısı döneminde şehit düşen askerlerimizin aziz hatırasına Yenikale Şehitliği tesis edildi ,kitabe konuldu.

1333 SENESİ REBİYÜLAHİRİNİN 18.GÜNÜ (5 Mart 1915) İNGİLİZ VE FRANSIZ MÜŞTEREK GEMİLERİNDEN YENİKALE’YE ATILAN MERMİLERDEN MÜSTAKİL AĞIR TOPÇU EFRADINDAN TOP BAŞINDA ŞEHİT OLANLARIN RUHLARINA RIZAENLİLLAH FATİHA. Yazıldı.

Türk kamu vicdanı Yenikalenin Müze olarak halkın ziyaretine açılmasını istiyor.

Celal Öcal

Daha fazla haber için : www.sabithaber.com