• İmsak 00:00
  • Güneş 00:00
  • Öğle 00:00
  • İkindi 00:00
  • Akşam 00:00
  • Yatsı 00:00
  • İFTARA KALAN SÜRE 00:00:00
İMSAKİYE 2024 - İstanbul

Osmanlı Topraklarında Batılıların Tarihi Eser Tahribi ve Hırsızlığı Hakkında Düşünceler 1

featured

Bilindiği üzere 1700 yıllar Avrupa Devletlerinin, özellikle İngiltere’nin ekonomik, siyasal ve bilimsel olarak güçlendiği, Türklere ve çeşitli milletlere üstünlük kurmaya başladığı yıllardır. Avrupa’ya karşı Türk güçü ve diğer devlet güçleri yavaş yavaş azalmaya başlamış 1400’lü ve 1600’lü yıllar arası korku ve saygıyla baktıkları Türklere farklı gözle bakar olmuşlardır. Bilinir ki Türklerin birçok açıdan güçlü olduğu 1400-1600 yıllarda Türk modası Avrupa soyluları ve zenginleri tarafından yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Odalarını, giysilerini Türk’e özgü nesnelerle, elbiselerle donatmışlardır. Yetmemiş Türk giyitleriyle kendi portrelerini yaptırmışlardır.

Dolayısıyla 1700’lü yıllara doğru kanı pirelenen Avrupalılar, Doğuyu barbar olarak nitelendirip, cahillerin tarihi eserden anlamayacağından emin olarak, bu toprakların tarihi eserlerine göz dikip koleksiyonculuk alanında da ön plana çıkmaya başlamışlardır. Bilime ve sanata değer verdiklerini iddia ederek Doğu kültürünü hem tahrip etmişler hem soyarak Avrupa’ya götürmüşlerdir. (Buradan şu sonuç çıkabilir: Güçlü olan medeni değildir, sadece güce insan saygı duyar. Medeniyetini korumak, güçlü olmak için uğraşmak en doğrusu olandır.)

Özellikle Avrupalıların 1400’lü yıllardan günümüze kadar çok önem verdikleri, ata kabul ettikleri Yunan kültürüne karşı aşırı bir ilgi duydukları kayıtlara geçmiştir. Ve 1700’lü yıllarda da Osmanlı toprağı olan Yunanistan’da bulunun birçok anıt eseri hem soymuşlar hem tahrip etmişlerdir.

Bu tahriple alakalı birçok bilgiye Batılı kaynaklardan ulaşmak mümkündür. Bende bu tahripler hakkında bilgilerin çoğuna Batılı kaynaklardan ulaştığımı belirmek isterim. Özellikle bu tahripler ve soygunlar hakkında vereceğim örnekleri tamamıyla Batı kaynaklarından seçerek bu makaleye yansıttım.

Örneğin Fransa’nın 1700’lü yıllardaki Atina Konsolosluk memuru Gaspari adlı kişi, yetkili Osmanlı makamlarından çeşitli tapınaklardaki heykellerin kalıbını çıkarmak, antik eserleri satın almak ve bunları Marsilya ticaret gemilerine yüklemek için izin almıştır. Bu izinin hangi yollardan alındığı tartışılır. Bu izinle yetinmeyen Gaspari yardımcısı Fauvel adlı şahıs ile 1788’de Partheon tapınağından iki adet sütün başlığı çalmıştır. Türk vatandaşları da bu duruma çanak tutarak birçok tarihi eseri hem tahrip etmiş hem de bu gibi heriflere satmışlardır.

Bu dönemde Fransa’nın İstanbul Elçisi Goffier’in kaçakçılık alanında uzman olan Fauvel’e yazdığı notlarla ona şu şekilde tavsiyeler vermiştir; “Güzel yazıtları yerinden çıkarıp alamaz mısınız. Bunların yerlerine başla taşlar koyarsınız. Bulduğunuz her şeyi almalısınız. Ne alabiliyorsanız alın, Atina ve civarında ne varsa fırsatı kaçırmayın.” Görüldüğü üzere Fransa elçisinin diplomasi dışında başka meziyetleri vardır. Bu meziyetlerden birkaçı resmî ve gayriresmi soygunculuktur.

Bir diğer örnek olarak ise İngiliz Lord Elgin’in soygunculuğu verilebilir. İngiltere’nin İstanbul Elçisi Lord Elgin’e, Sultan III. Selim’in annesi Valide Sultan Mihrişah Hatun tarafından tarihi eser konusunda birçok imtiyaz sağladığı bilinmektedir. Bu imtiyaz gücünü arkasına alan elçi Fransa’yı bu kaçakçılık pazarının dışına itmek için kolları sıvamıştır. Lord Elgin 1802 yılında Atina’yı ziyaret etmiş , burada bulunan Akropolis’e dikkatini toplamıştır. Hatta yetmemiş burası için de III. Selim’den imtiyaz koparmıştır. Sultan fermanında Elgin’e bu tapınağın kısmi kabartmalarını söküp alması için izin vermiştir. Kaynaklar bu fermandan sonra elçinin zil takıp oynadığını yazar.

Bu imtiyazlarla da yetinmeyen Elgin ve ekibi Parteon alınlığından birçok heykeli çıkarmış, friz, döşeme vb. sanat eserlerini iki yüz sandığa doldurmuştur. Daha sonra bu sanat eserlerini 1816 yılında İngiliz Devletine satmıştır. Şu anda bu eserler British Museum’dadır.

Elgin bu sökme ve soygunculuk işini yaparken, yerlere göklere sığdıramadığı Antik Yunan Kültürünü aşağılık bir şekilde tahrip etmiştir.

Bu soygunculuk örnekleri çoğaltılabilir, hatta bu örneklerden kalın bir kitap dahi oluşturulabilir. Fakat bu örneklerden benzer sonuç olarak; Batılı kimselerin, soygunculuğu ve bencil kültür düşmanlığı ortaya çıkacaktır. Siz hiç İngiliz Gotik Dönem bir esere sahip çıkan, bünyesinde barındıran ve sunan bir Türk müzesi gördünüz mü?

Yararlanılan Kaynaklar:

Jean-François Solnon, Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.

William Pelz, Modern Avrupa Halkları Tarihi, Kolektif Yayınları, 2018.

J.M.Roberts, Avrupa Tarihi, İnkılâp Yayınevi, 2015.

 

 

0
alk_la
Alkışla
0
sevdim
Sevdim
0
k_zg_n
Kızgın
0
_a_rm_
Şaşırmış
0
be_enmedim
Beğenmedim
Osmanlı Topraklarında Batılıların Tarihi Eser Tahribi ve Hırsızlığı Hakkında Düşünceler 1