Gorbacov’un 1987’de Büyük Ekim Sosyalist Devriminin 70 nci yıldönümünde Stalin ve Troçki’yi ağır bir dille suçlaması SSCB’nin dağılma yolunun açılmasının sebebi oldu.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği tarihinde bir ilk meydana geldi.Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti,birlik üyesi bir ülke olan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti toprağı Karabağ’a saldırdı.Komünist Parti Sekreterliği saldırıyı önlemedi.Azerbaycan’ın ordusu yoktu saldırıları durduramadı.Karabağ Ermenistan tarafından işgal edildi.
27 Ekim 1989’da Zeynep Hanlarova’nın konser vermek üzere İzmir ve Denizli’ye geleceği belli olmuştu. SSCB’deki gelişmeleri dikkatle izleyen Türk aydınları ,İzmir Türk Ocağında yaptıkları toplantıda SSCB’nin er geç dağılacağını ,Kafkaslarda ve Türkistan’da Türk hanlıklarının yeniden tarih sahnesine çıkacağını,yeniden tarih sahnesine çıkacak Türk devletlerinin eski Bayrak ve Marşlarıyla tarih sahnesine çıkması gerektiği ,yeni bir bayrak, yeni bir marşın asla ortaya çıkartılmamasını değerlendirdi.
Azerbaycan Cumhuriyeti Sovyet işgaline uğramadan önce İstiklal Marşının Azerbaycan Harp Okulu’nda her sabah derse başlamadan söylediği, Ethem Üngör’ün Türk Marşları kitabında Azerbaycan Marşının söz ve bestesi yazılı olduğu biliniyordu.
Kendisi de Azerbaycan’dan kaçarak gelmiş Plt.Mehmet Altunbay’ın senaryosunu yazdığı 1967 yılında çevrilen Cüneyt Gökçer,Ayten,Gökçer ve Semih Sergen’in rol aldığı 501 NUMARALI HÜCRE filmi TRT’de gösterilmiş seyredenlerin hafızasında filmde yer alan Azerbaycan Bayrağı ve Azerbaycan Milli Marşı sahnesi silinmemişti.
Zeynep Hanlarova’nın konserinde Türkiye’den anlamlı bir mesaj verilmesi gerektiği , konserin yapılacağı İzmir Alsancak Kapalı Spor Salonuna 1918 yılında ilan edilen Azerbaycan Cumhuriyetinin bayrağının hazırlanarak götürülmesi kararı alındı.
Salonda büyük boy Türk bayrakları ve Atatürk’ün büyük bir resmi yer alıyor,sahneye getirilen çiçekler arasında İzmir Türk Ocağı’nın üzerinde Mavi,Kırmızı,Yeşil renkli al yıldızlı Azerbaycan bayrağı bulunan çelengi dikkat çekiyordu. Saz heyeti konsere başladığında bazı seyirciler yanlarında getirdikleri Azerbaycan bayraklarını coşkuyla sallıyorlardı.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Burhan Özfatura ,Bakü ile İzmir’i kardeş şehir ilan etmişti. Burhan Özfatura yaptığı konuşmada “Bakü’lülerin bir kardeşi olarak sizlere hitap ediyorum.Bugün dünyada 150 milyonu geçen Türk var,Avrupa’da yaşayanı,Amerika’da yaşayanı,Asya’da yaşayanı hepsi tek yürek halindeler,gün gelecek Bulgaristan meselesi,Karabağ meselesi düzelecek “ dedi sözleri coşkulu alkışla karşılandı.
Zeynep Hanlarova’nın konseri seyircilerin coşkun tezahüratlarıyla devam ederken protokol locasında Azerbaycan bayrağı dalgalanmaya başladı.Salonda büyük bir alkış tufanı meydana geldi.Gazetecilerin flaşları patlamaya başladı.Bu milli coşku devam ederken “Emniyetten bayrağın indirilmesi isteniyor” haberi geldi.Haberi getiren yetkiliye “Bu bir Türk bayrağıdır” cevabı verilerek bayrak dalgalandırılmaya devam edildi. Polislere bayrağın Türk bayrağı olduğu anlatıldı Dünyada saldırıya uğrayan Türklük ,yetkili ağızların bazı devletleri gücendirir miyiz yersiz endişesinin aksine,milli şuur ,içinde sakladığı tepkiyi göstermiş ,salonda “Karabağ Ermenilere mezar olacak” sloganı yükselmişti. Bayrak sahneye götürüldü Zeynep Hanlarova tarafından da coşkuyla dalgalandırıldı. Bu büyük hadise İzmir basınında geniş bir şekilde ve Yeni Orkun Dergisinde yer aldı .
Zeynep Hanlarova konser sonrası Azerbaycan’da buram buram Türkiye yaşanır.Bu nedenle Ermeniler vatanımıza göz dikti,Davamız Azerbaycan davası değil,Türklük davasıdır.Azerbaycan’daki olayları ABD’deki zengin Ermeniler yönetiyor. Ermeniler Azerbaycanlılar’ı kendi vatanlarında esir etmek istiyorlar ama başaramayacaklar.önderimiz Atatürk’ün resmini meydanlara asıyoruz.biz namusumuzu Türklüğümüzü koruyoruz.Gorbacov da istese topraklarımızı Ermenilere veremez açıklamasını basına yaptı.
Bu hadiselerin devamında Kasım 1989’da Doğu ve Batı Berlin arasındaki geçişler serbest bırakıldı.
1990 yılında Doğu ve Batı Almanya resmi olarak birleşti.
Mart 1990’da Litvanya SSCB’den ayrıldığını ilan eden ilk cumhuriyet oldu.
SSCB’de Komünist Partisi Genel Sekreterliği makamı kaldırıldı,Başkanlık sistemine geçildi.Yüksek Sovyet Meclisinde yapılan oylamayla Mihail Gorbocov SSCB Devlet Başkanlığına seçildi. Birliğin dağılma tehlikesi belirdi Gorbacov Birlik anlaşması yapma çağrısında bulundu. Çağrıya Cumhuriyetlerin büyük kısmı olumlu cevap verdi. 17 Mart 1991’de Sovyetler Birliği referandumunda halk birlik lehine oy kullandı. Ancak 19 Ağustos 1991’de KGB Başkanı Vladimir Kryuckov’un yönetiminde ordunun müdahalesi bütün cumhuriyetlerde tedirginlik yarattı ve birlikten cumhuriyetlerin ayrılma sebebi oldu.
Yapılması planlanan Birlik anlaşması iptal edildi . Rusya Federasyonu Başkanı Boris Yeltsin Gorbocov’ın siyasi yetkilerini alarak devlet başkanını etkisiz bıraktı. Sekiz Sovyet Cumhuriyeti Eylül 1991’den itibaren birer birer ayrıldıklarını ilan etti. 25 Aralık 1991’de SSCB resmen dağıldı. 18 Ekim 1991’de Azerbaycan Cumhuriyet’i de bağımsızlığının ilanı etti.Türkiye’de büyük mutlulukla karşılandı. Azerbaycan Cumhuriyeti yeniden Dünya sahnesine çıktı. Bayrak olarak tarihi Azerbaycan Cumhuriyetinin bayrağını ,İstiklal Marşı olarak tarihi Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Milli Marşı kabul edildi.
Azerbaycan Cumhuriyeti ilan edilmeden önce Azerbaycan Bayrağı 28 Ekim 1989 günü İzmir’de dalgalandırıldı. İzmir bu büyük hadisenin şerefini taşıyor.
