Kıymetli okuyucular, bu yazımızda Cihat Aydoğmuşoğlu’nun Safeviye Tarikatı adlı kitabını tanıtacağız.
Safevi Devleti (1501-1736), tarikattan devlete evrilen bir süreç yaşayan Türk devletidir. Şeyh Safiyüddin tarafından Erdebil’de kurulan Safeviye Tarikatı, süreç halinde yoğrularak 1501 tarihinde Tebriz’de Şah İsmail tarafından Ak Koyunlu Türk devletinin mriası üzerinde kurulmuştur. Kurulan bu devlet Şiiliği resmi mezhep olarak kabul etmişlerdir. Çalışmada dini, fıkhi ve mezhebi tartışmalara girilmeden, bilimsel bir perspektifte tarikatın geçirdiği evreler kronikler çerçevesinde incelenerek okuyucuya sunulmaktadır. Çalışmanın mühim yanlarından, Safeviye Tarikatı ile alakalı İlhanlı, Ak Koyunlu, Timurlu ve Safevi çağına ait Farsça kronikler esas alınarak hazırlanmıştır. Osmanlı kronikleri de tetkik edilip, önemli bazı bilgiler aktarmıştır ancak bu eseri diğer eserlerden ayıran özellik Farsça kronikler eksininde Safevi Tarikatı’nın ortaya çıkışı, dayandığı kökler (soy vs.), geçirdiği evreler gibi birçok koldan tetkik ve tahlillerin yapılmasıdır. Safevi Tarikatı’na dair müstakil çalışma olarak bu çalışma ilk sayılmaktadır.
Safevi Hanedanı’nın kökenine dair çeşitli kitaplardan, çeşitli bilgiler ortaya konularak değerlendirmeler yapılmıştır. Birçok Farsça kroniklerden neseb incelenmesinin yapılması eserin önemli daha da arttırmaktadır. Çünkü, Safevi Hanedanı’nın kökeni ve Şii olma sürecine dair bilgiler çoktur ancak Farsça kronikler ekseninde yapılan çalışmalar çok azdır.
Bu eserde hükümdarların diğer devletler olan olan ilişkilerine açıklık getirilmiştir. Bu da Safevi’nin çıkışı ve diğer devletlerle olan münasebetleri konusunda aydınlık sağlamaktadır.
Eser, “Kaynak Tanıtımı” ile başlayıp, bu konuda çalışma yapacak olanlara ve o alanda çalışanlara dair büyük kolaylık sağlamakta ve eserlerin kısaca künyeleri aktarılmaktadır.
Daha sonradan Safevi Hanedanı’nın kökeni meselesi üzerinde durularak, çeşitli kaynaklara başvurulmuş ve onlar tetkik edilmiştir. Şeyh Safiyüddin İshak’tan, Şeyh İsmail’e kadar olan süreç Farsça kroniklerden tahlil edilerek Safeviye Tarikatı’nın doğuşu ve devlet olma süreci bilimsel bir metot içerisinde incelenerek ilgililere aktarılmıştır.
İlgililere şiddetle tavsiye edilmektedir.
