• İmsak 00:00
  • Güneş 00:00
  • Öğle 00:00
  • İkindi 00:00
  • Akşam 00:00
  • Yatsı 00:00
  • İFTARA KALAN SÜRE 00:00:00
İMSAKİYE 2024 - İstanbul

Türk Milleti Görsün, Bilsin, Anlasın

featured

Birinci Dünya Savaşı süresince 1914-1918 arası sanki İzmir’de  bir şey olmamış gibi hiç söz edilmez. Mondros mütarekesi ilan edildi, Yunan   İzmir’e  çıktı, İlk   kurşun    atıldı konuları anlatılır.

Oysa İzmir’de bilinmeyen çok önemli olaylar gerçekleşmiştir.

Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı Harbiye Nezareti Çanakkale’ye, İskenderun’a ve İzmir’e düşman çıkartması yapılabileceğini değerlendirir ve tedbirini  alır.

İzmir’e yapılacak  saldırıyı  Yenikale merkezli bir savunma  önleyecektir.

1645 yılına kadar  yabancı gemiler vergi ödemeden  İzmir Limanına girer, serbestçe ticaret yapardı.   Venediklilerle   yapılan   24   yıl   süren   savaşta    sıkıntıya   düşen   Osmanlı   yönetimi yabancı gemileri kiralama girişiminde bulunur. Gemi kaptanları cevap bile vermeden limanı terk eder. Bunun üzerine Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa Piri Reis’in haritasında Sancakburnu adıyla   anılan   bölgeye   kale   inşa   ettirir,   (1656).               Kaleye   dönemin   en   güçlü Çultutmaz, Balyemez   topları  yerleştirilir. Evliya   Çelebi   Seyahatnamesinde   ”KAL’Aİ SANCAKBURNU” adının yazılı olduğu  kalede “demir kapaklı yetmiş adet BALYEMEZ ve ÇULTUTMAZ Şayka topları”   bulunduğunu,“VE LEBİ DERYAYA NAZIR İÇİNE   ÂDEM SIĞAR  ŞEYKA   TOPLARI   VARDUR  KİM RÛYİ   DERYADA   KUŞ   KONDURMAZLAR” ifadesiyle açıklanır.

Bu tedbirin alınmasından sonra   yabancı gemiler kalede dalgalanan bayrağımızı selamlama ya, Gümrük vergisi ödemeye başlar. Yeni yapıldığı için Yenikale veya kalede dalgalanan bayrak nedeniyle Sancakkale adıyla anılmaya başlar. İzmir körfezine giriş çıkış yapan gemilerin geçişlerini tamamen kontrol altına alır, Boğazkesen görevi yapar  .

Düşürülen tarih kale kapısı üzerindeki mermer kitabeye yazılır.

GÖRÜNCE HÂTİH-İ GAYBÎ DEDİ BÛ KAL’AYA  TARİH KİLİD-İ  BAHR Ü BERR

OLDU VE HAKKÂ KAL’A-Yİ SANCAK-sene 1077

Kale’ye yerleştirilen toplar İzmir’i işgale yeltenenlere caydırıcı oldu.

1770’de   Çeşme’de   Osmanlı   Donanmasını   yakan   İngiliz-Rus   Filosu   İzmir’e      saldırı gerçekleştiremez.

Sancakkale İzmir’i savunma görevini son defa 1.Dünya Harbi döneminde yerine getirir .

İzmir’e denizden  yapılacak  bir saldırıyı Bataryalarımız /Mayın hatlarımız /Batık  gemi manialarımız / Işıldaklarımız /Askerimiz önleyecektir.

İzmir’de   sabit   görev   yapmakta   olan   Donanmamızın   yaşlı   gemilerinden   Muin-i   Zafer Korvetinin 1913 yılında toplarının sökülmesi kararı alınınca ,bir kısım topları,   Çanakkale Dardanos tabyasına (şubat 1915-Baykuştepe) , bir kısmı da   Kösten (Uzunada)   adasına yerleştirilir. İzmir Limanı kapatılır.

İnciraltı –Narlıdere hattına toplam  48 top dan oluşan 11 batarya yerleştirilir.

Kösten   adası   ve   Foça’daki   diğer   bataryalarımızla   savunmamız güçlendirilir . Savunmamızın   son   bölümünü   Sancakkale   deki   bataryalarımız   teşkil ediyordu. İzmir’i işgale yeltenecek olan düşman Sancakkale’ye çok yakın dar su yolundan geçmek zorundaydı. Bu nokta da  sahra toplarımızın  ateş altında bulunuyordu .

İngiltere ile  resmi harp ilanının yapılmadığı 1 Kasım 1914 günü İzmir Urla İskele’de demirli Beyrut ve Kınalıada gemilerimize, HMS Wolverine ve HMS Scorpion muhripleri saldırı gerçekleştirir  .Gemi kaptanlarımız  aldıkları emir gereği gemilerini batırır  aynı gün İngiliz donanması Akabe’yi de bombalar. Bu ani saldırı   Donanma mecmuasında resmi tebliğlerde  yer aldı.    Osmanlı İmparatoru Sultan Mehmet Reşat “Orduma ,Donanmama” hitabıyla başlayan, Beyanname-i Hümayun’la,Şeyhülislam Mustafa Hayri Efendi  Fetâva-yı Şerife, Başkumandan Vekili Enver, Başkumandanlık Vekâletinin Beyannamesi Sureti ile 11 Kasım   1914   günü   İtilaf  Devletlerinin   tümüne   Harp   ilan   etti,neden   savaş   ilan   etmek durumunda kalındığını , İngilizlerin Akabe’ye yaptığı saldırıyı açıkladı   .                  Bu açıklamada İzmir’e yapılan saldırı konusuna yer verilmedi.!

1 Kasım 1914 baskınından  sonra İngiliz harp gemileri İzmir şehrini gözetlemeye başladı.11 Ocak 1915 günü Fransız uçak gemisi Anne,üç adet Fransız Nieuport tayyaresi ile

İzmir açıklarına geldi. Daha sonra Ben My Chere uçak gemisi de harekata katıldı.

Osmanlı   Bahriye   Nezareti   İzmir’de   bulunan   gambotların   körfezde   bulunmasını   sakıncalı görerek   İstanbul’a   çağırdı. Taşköprü  gambotu, Demirhisar   torpidobotu   ablukaya   rağmen İzmir’den kalkıp Çanakkale boğazından içeri girmeyi başardı.

5 Mart 1915 günü İngiliz harp gemileri HSM Triuph, HSM Hamshire, HMS Euryalus, HMS Swıftsure,  HMS Theseus, Fransız  Kleber, Rus  gemisi  Askold ve Nakliye  gemileri,

Monitörlerin   bulunduğu   İtilaf   donanması       5   Mart   1915   günü   saat:13.40   da   Yenikale istihkâmına ve İzmir tabyalarına, saldırı başlattı. Aliağa, Reşadiye, Şakran bombalandı. Önce 14   km,   sonra   10   kilometre   mesafeden   uzun   menzilli   toplarla   İzmir’e   yoğun   saldırı yapıldı. Kale istihkâmlarınca aynı şekilde cevap verildi.

İngiliz   donanması   Yenikale’yi   de   3   saat  bombaladı,   140’a   yakın   mermi  atıldı. Amaçları   ,istihkâmları   tahrip   etmek,   limanı   ablukaya   almak,   hücuma   açık   bulundurarak,İzmir’in Alman denizaltılarının üs’ü olarak kullanılmasını engellemekti.

Yenikale’de hasarın az  ,bir şehit ve dört yaralı olduğunu bildirildi. İzmir gazetesi  Ahenk 20

Rebiyülahir 1333 tarihli nüshasında ise 90 mermi atıldığını yazdı.)

Kale bataryaları ile donanma arasındaki top düellosu sırasında İzmir şehri ve civar halkı telaş

göstermemiş bu manzarayı seyretmek için deniz kenarına ve yüksek yerlere gitmişlerdi.

(AHENK 20 Rebiyülahir 1333 Bu olayla ilgili olarak vilayetin resmi tebliğini yayımlayan gazete yedi yaralı verildiğini ve bir düşman torpil gemisinin batırıldığını yazdı.

6 Mart 1915 günü sabahı ,İtilaf Donanmasının yoğun bombardımanı başladı. Mayın arama ve

tarama   gemileri,   zıhlı   topçuların   desteğinde  ilerledi,ancak   Sancakkale   topçusunun   karşı ateşiyle işgalciler çekilmek zorunda kaldı. Bu harekâtta düşmanın bir mayın tarama gemisi batırıldı .

7   Mart   1915  günü  İtilaf   Donanması,   Urla   önlerinden   Türk   toplarının   menzili   dışından sabahtan geç vakte kadar bombardımana devam etti. Bir Fransız uçağı keşif uçuşu yaptı. İtilaf Donanmasının bütün gece sürdürdüğü top atışları ve mayın arama tarama girişimleri ,bir sonuç  vermedi.

7 Mart 1915 günü 285 bordo sayılı  Okino  gemisi mayına çarparak  battı.  Triump isabet aldı. Mayın temizlemeye gece devam edilmek istendi ancak Yenikale ışıldakları engelledi.

8 Mart 1915  günü bombardıman bütün gün devam etti , bu defa İtilaf Donanmasına  beş bacalı  Rus krüvözörü  Askold da katıldı, Urla’yı bombardımana tuttu.

9 Mart 1915 günü de saldırılar devam etti.

Aynı gün İzmir Müftüsü ve İttihat ve Terakki Partisi İzmir Katib-i Mes’ulü Celal (Bayar) Beyefendi İzmir halkının şükranlarını bildirmek için Sancakkale’ye gitti, topçu askerlerine hediyeler dağıttı, morallerini yükseltti.

İngiliz   Amiral   Rosslyn   Wemyss,  9  Mart   1915   günü   Euryalus   gemisinden   gönderdiği ültimatom’la     Rahmi   Bey’den   İzmir’i   teslim   etmesini   istedi.        “İzmir  bombardımanı hakkında haber veren Mali 6 Mart 1331 tarihli İzmir Ahenk gazetesi Miladi 10 Mart 1915 tarihli Noya Press’den aldığı haberi şöyle verdi: Geçen cumartesi sabahı İzmir istikameti İngiliz  deniz  kuvvetleri  tarafından  bombalanmıştır.   Harekâta  4 kruvazör   ile  6   torbitobot katılmıştır. “Aynı gazete bu donanmada nakliye gemisinin bulunmasının İngilizlerin İzmir’e çıkartma yapmak istedikleri sonucuna varıyordu.

İzmir Valisi ve Meclis-i umumi reisi Rahmi Bey resmi bir beyanname yayımlayarak, şehri silahlı bir savunmaya hazırlamak için halkın tren veya diğer vasıtalarla İzmir’den iç kısımlara

gitmesini istedi, ancak bu haber bir izdihama neden  oldu. İzmir  Valisi Rahmi Bey  şehri savunma tedbirleri aldı.

AHENK 24 Rebiyülahir 1333

Aynı   gün   durumun   nazikliğini   takdir   eden   İzmir’deki   ABD   konsolosu  harekete   geçerek İngiliz Amirali Pierse ile gemisinde görüştü.

Bir  İngiliz kaynağına  göre saldırının  beşinci gününde,  mütareke  zemini arayan  donanma temsilcilerinin ağır istekleri nedeniyle anlaşma olmadı, bunun sonucu olarak İzmir’e karşı olan deniz harekâtı sürdü.

AHENK 20 Rebiyülahir 1333 .Bu olayla ilgili olarak vilayetin resmi tebliğini yayımlayan gazete yedi yaralı verildiğini ve bir düşman torpil gemisinin batırıldığını ,.

AHENK 21 rebiyülahir 1333 gazete bombardımanın sabahtan başlayıp öğleden sonra üç’e kadar sürdüğünü ve 526 mermi harcandığını yazdı.

Ayrıca gazete bombardımanı yakından gören okur yazar bir vatandaşın gözlemlerine yer verdi.

İtilaf Donanması’nın İzmir’i denizden işgal saldırısı sırasında  87 tonluk İngiliz torpitobotu

No 064   21 mart 1915’de ,535 tonluk İngiliz monitoru  M30   13 Mayıs 1915 günü İzmir

Körfezinde Türk bataryaları   tarafından   batırıldı.

1000 tonluk Fransız  mayın döşeme gemisi Casabianca .3-4 Temmuz 1915 İzmir Körfezinde

döşediğimiz mayınlara çarparak battı.

İngilizler Uzunada’yı işgal etmiş ,uçak pisti inşa etmiş ,çadır hangar kurmuş hava üssü tesis etmişti. Yerleştirdiği toplarla halkının büyük kısmı rum olan Urla’yı da ateş altına almıştı.

Uzunada’nın   geri   alınması   için   çıkartma   operasyonu   düzenlendi.Operasyonda  Türk Alman Avusturya Macaristan topçu bataryalarının büyük katkıları oldu. Urla ve Mordoğan’a yerleştirilen toplarla Uzunada ateş altına alındı.  6 Mayıs 1916 günü Karaburun sahilindeki topçularımızın açtığı ateş sonucu iki İngiliz Monitörü batırıldı.

Düşman   filosu   körfezde   ilerleyip   toplarımızın   atış   menziline   girince     zor   duruma düşmüştü. Bir kısım gemileri açtığımız ateşten ,bir kısmı mayınlarımıza çarparak  yara aldı battı. Düşman donanması  komutanı   İzmir Valisiyle görüşme teklifinde bulundu . İzmir’i teslim   etmesi   karşılığında   İzmir’in   bir   prenslik   olacağını   başına   yine   Rahmi   Bey’in getirileceği söyledi. Bu teklife İzmir Valisi  “Cayır cayır yakarımda İzmir’i size teslim etmem bu   davranışınızla   İzmir’deki   Levantenlerin   de   hayatını   da     tehlikeye   atıyorsunuz   “dedi.Görüşme sona erdi. İzmir Valisi Rahmi Bey İzmir’e  yapılan bombardımanın Levanten nüfus’a da zarar vereceğini göstermek için Levantenleri Türk mahallelerine yerleştirdi. İşgalci filo   komutanına   isterse   İzmir’i   bombalayabileceğini   bundan   Levantenlerin   de   zarar göreceğini söyledi.Bu tedbirlerimizi İngiliz donanması umursamadı.İngiliz    filosu İzmir’i bombalamaya devam etti.                                          Sonuç almaları için İzmir limanının içine girmeleri mayınlarımızı temizlemeleri   gerekiyordu.Bataryalarımız,mayın   hatlarımız   buna   izin   vermedi.Gemileri tarafımızdan   batırıldı.Artık   İzmir   Körfezinin   içine   giremiyor   uzaktan bombalıyorlardı.Bulgaristan’ın   savaşa   girmesiyle   açılan   Balkan   yolundan   gelen   silah   ve cephanelerden 17 toplu Avusturya-Macaristan topçu bataryasının  Foça’ya yerleştirilmesi kararı alındı ancak yol yoktu bin bir zorlukla yol yapıldı batarya Foça’ya getirildi Düşman donanması İzmir Körfezinden tamamen çekildi.

Bu arada İzmir’e hava saldırıları devam ediyordu .İzmir’de üç tayyare bölüğümüz görev   yapmaktaydı .   Tayyarelerimiz   Sisam, Sakız,Midilli   adalarına   keşif   ve   taarruz harekatlarında bulunuyor , İzmir semalarında kıyasıya hava muharebeleri oluyordu.

Alman Plt.Hans Joachim Buddecke tek başına girdiği İzmir’deki hava muharebesinde iki düşman   uçağını   birden   düşürmesi   büyük   memnuniyet   yarattı. Ege   Şahini   unvanı   çeşitli hediyeler verildi.Ekim1917

İzmir’deki yönetimimiz bir kısım Levanten ve Rumların içinde bulunduğu casusluk faaliyetlerine karşı mücadele verdi.

Yüz altı  yıl önce Mart 1915 tarihlerinde İtilaf Donanması İzmir’in bombardıman etti.    5-15 Mart 1915 tarihlerinde yapılan bu bombardımanda düşman donanması gemi kayıpları vererek çekilmek zorunda kaldı. İşgalci filonun  bir kısmı Çanakkale’de  savaşına  katılma emri aldı ve   orada da başarısız oldu.İzmir’i bombalayan Triumph Çanakkale’de batırıldı.Ancak İtilaf Donanmasının İzmir Körfezini ablukası devam etti.

İtilaf donanmasının İzmir saldırısı döneminde şehit düşen askerlerimizin aziz hatırasına Yenikale Şehitliği tesis edildi.İzmir Narlıdere sahil evleri Yenikale yolu üzerindeki şehitlik

İzmir’in Osmanlı döneninden kalma tek şehitlik özelliği ile yaşımaktadır.

Yenikale savunması hatırasına Yenikale önüne anıt dikildi bu anıttan  günümüze sadece

fotografı ulaştı.

İzmir ,Yenikale kitabesinde yazılı olduğu gibi “Sancak kale gerçekten   de denizin ve karanın kilidi oldu” tespiti 1915 yılında bir kere daha ortaya çıktı  İtilaf donanmasının İzmir’i işgal girişimine izin vermedi .

İngiltere’nin en eski dergilerinden The Graphıc, The Sphere İngiliz donanmasının İzmir   Yenikale’ye   yaptığı     saldırı   haberine   yer   vermiş   çok   önemli   bilgi   ve   fotograf paylaşımında  bulunmuştur.   İngilizler  İzmir’de  uğradığı  başarısızlık  ve  gemi   kayıplarının bilinmesini   istememektedir.Bu   dergilerin  sanal ortamdaki  Mart   1915   sayıları erişime kapalı tutulmaktadır.

İzmir’i işgalden kurtaran Gazi toplar İzmir’i doğal Açıkhava müzesi özelliği kazandıracak güçte olmasına karşılık kıymet,değer bilmezlik orada da İzmir’in karşısına çıkmıştır .

Necmi Ülker’in tebliğini hazırladığı dönemde gördüğü ve fotografını çektiği  günümüzde yoktur.(Yenikale’deki top Çanakkale’ye götürülmüştür).

Karşıyaka Belediye Başkanı Nevzat Çobanoğlu Foca Yarı açık Cezaevi arazisi içinde bir top bataryası görmüş ,Bataryanın en büyük topunu Foça’dan Karşıyaka  günümüz Yunuslar’ın olduğu   bölgeye yerleştirmişti.Karşıyaka’ya Birinci Dünya Savaşı Şehitleri anıtı kazandırmaya çalışıyordu.Binbir zorlukla Foça’dan getirilen Gazi top  hakkında “ne gerek var” sözleri sarf edildi.Kenan Evren’in emriyle top önce Bornova Topçu Tugayına  oradan da İstanbul Harbiye Askeri Müzesine götürüldü.

Urla Menteş’deki top da Çanakkale’ye götürüldü  Harbiye Askeri Müzesinin görevli subayları top’u görmeye gittiklerinde topun İzmir’den üç parçaya bölünerek taşındığını gördüler bizim gibi üzüldüler !

Foça,Menteş,Uzunada,Yenikale’de bulunan  Gazi toplar İzmir’de saklanması gerekirken götürüldü!.İzmir’de bir tek Uzunada’daki  top kaldı.

Araştırmamız Urla Karantina adasının 1915 yılında bombardımanı sırasında Şehit düşen iki   Mehmetçiğimizin   mezarını   ortaya   çıkarmıştır   ki   ihyası   ilgililerin   özel   ilgisini gerektirmektedir !.

1912-1918 dönemi İzmir Körfezi gemi batıkları bilinmekte , İtilaf donanmasının mağlub olarak geri çekildiklerinin kanıtı gemi enkazları su altında durmaktadır.

Bu  kadar  bilgi   ve belgeyi   yok sayarak  Yenikale’yi  kapalı  bir   kutu halinde   tutmaya ziyarete açmamaya MSB’nın  hakkı yoktur !.

Kapalı tutulduğu için İzmir Yenikale tarihi,İzmir Valiliğinin yayımladığı İzmir Yıllıklarında,İzmir BŞB’nin yayınladığı İzmir kitaplarında Yenikale hakkında bilgi bulunmamaktadır !

Mevcut ortam sonucunda İzmir Valilerinin,İzmir Belediye Başkanlarının,İl Kültür Müdürlerinin ,İzmir Milletvekillerinin İzmir Yenikale hakkında bilgileri  yoktur !.Vatandaşın bilgisiz bırakılmasına da yetkililerin hakkı yoktur ! Yenikale Sivil bürokrasiye de kapı kapalı tutulmaktadır.

İzmir tarihinin en önemli olaylarından biri olan İtilaf donanmasının İzmir bombardımanı

hadisesini Necmi Ülker I. Askeri Tarih Seminerinde sunduğu İzmir Sancakkale’si ve Şehitliği tebliğiyle ilk defa açıklamıştır.

Maltepe Askeri Lise öğrencileri Fethullah Sahan ,Rasim Kahraman’ın   “Çanakkale Deniz

Savaşlarının bilinmeyen yönü,savaşın ön sözü,İzmir Körfezi müdafaası” projesi       Tübitak

2015 Ortaöğrenim öğrencileri Araştırma yarışmasında derece almıştır  .

Celal Öcal   Birinci Dünya Savaşında İzmir Savunması kitabı,

18.Türk   Tarih   Kongresinde   “103   yıldır   bilmediğimiz   gerçek   –İtilaf     Donanmasının İzmir’i işgal girişimi” tebliği ile konunun önemini duyurmaya çalışmaktadır.

Sonuç:

1-Çanakkale   cephesinin   bölge   olarak   ve   sadece   Deniz   ve   Kara   savaşları   ile değerlendirilmesi de eksiktir.

5.Ordu   görev   sahası   Çanakkaleden   ,Antalya’ya   kadar   olan   bölgeyi   kapsamaktadır.

Çanakkale cephesi tarihi : Çanakkale Deniz ve Kara savaşları,dünyada ilk defa uçak gemisi

batırma şerefinin Türk topcusuna ait olduğunu ortaya çıkartan Antalya Kaş’da ki Mustafa

Ertuğrul’un   bataryası’nın Ben   My   Chreee   ,Paris   II,Alexsandria   gemilerinin   batırılma hadisesini   ve   İtilaf   Donanmasının   İzmir’e   yaptığı   başarısız   saldırı   ile   bir   bütün   olarak değerlendirilmelidir.

2-Yenikale’nin zengin tarihinin 106 yıllık bilinmezliği İzmir’in,Türkiye’nin karşısına bir fırsat   olarak   çıkmaktadır.Yenikale   tarihi   Üniversitelerin   çeşitli   bölümlerinin   katkılarıyla “Disiplinler arası Yenikale Çalıştayın’da “ değerlendirilmesi ,Yenikale’nin Unesco kültür mirası olarak tescili İzmir’e çok büyük değer kazandıracaktır.

Ancak önce Yenikale üzerinde ki ziyaret yasağının kaldırılmasını gerektirmektedir.

Dünyanın keşfedilmemiş yerinin kalmadığı günümüz ortamında   106 yıl önce İzmir’e denizden yapılan işgal saldırısının bilinmiyor olmasının eksikliğine  son verilmelidir .

3-Sarıkamış Şehitlerini anma haftası gibi  İzmir Yenikale Şehitleri Anma haftası olarak etkinliklerle anılmasını ve Sancakkale’nin halkın ziyaretine açılmasını MSB’dan istiyoruz.

5-10 Mart 2021 İtilaf donanmasının İzmir’e gerçekleştirdiği saldırının 106 ncı yılıdır.

106 yılda Milli Savunma Bakanlığı Gazi Yenikale’yi halkın ziyaretine açmalıdır.

Gaipten gelen haberci bu kaleyi görünce şöyle tarih düşürdü Sancakkale gerçekten de denizin ve karanın kiliti oldu.

 

1
alk_la
Alkışla
0
sevdim
Sevdim
0
k_zg_n
Kızgın
0
_a_rm_
Şaşırmış
0
be_enmedim
Beğenmedim
Türk Milleti Görsün, Bilsin, Anlasın