Uluslararası Af Örgütü Uygur Raporu ( Analiz Haber )

Yaklaşık dört yıl önce, yurtdışında okuyan veya geçimini sağlayan Uygur ebeveynler, bir

kâbus yaşamaya başladı. Birçoğu, kuzeybatı Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nde (Doğu

Türkistan) memleketlerinde bir veya daha fazla çocuğu aile üyelerinin bakımına

bırakmıştı. Çin’in, Doğu Türkistan’daki etnik nüfusa, kendileri gibi binlerce ebeveyn olduğu

tahmin edilen hayatları üzerinde korkunç bir etkisi olacak, eşi benzeri görülmemiş bir baskı

başlatmak üzere olduğunu bilemezlerdi.

On yıllardır birçok Uygur, Doğu Türkistan’da sistematik etnik ve dinî ayrımcılık

yaşadı. 2014’ten bu yana bölge, Çin’in kamuoyuna ilan ettiği “Teröre Karşı Halk Savaşı” ve

bununla bağlantılı “dinî aşırılıkçılık” ile mücadele çabalarının bir parçası olarak, büyük

ölçüde genişlemiş bir polis varlığına tanık oldu ve yoğun bir gözetim altında kaldı. 2016

yılında gözetim ve sosyal kontrol önlemleri hızla yayılmaya başladı. 2017’de, bölgedeki

Uygurlar, Kazaklar ve ağırlıklı olarak diğer Müslüman halklar için işler daha da kötü bir hâl

almaya başladı. O zamandan beri tahminen bir milyon veya daha fazla insan, çeşitli işkence

ve kötü muameleye maruz kaldıkları Doğu Türkistan’daki siyasi telkin ve zorla kültürel

asimilasyona uğradıkları “eğitim yoluyla dönüşüm” veya “mesleki eğitim” merkezlerinde

keyfi olarak gözaltına alındı. Sistematik baskı ile birleştirilen bu kitlesel gözaltı kampanyası,

Uygur ebeveynlerin çocuklarına kendileri bakmak için Çin’e dönmelerini engelledi.

Çocuklarının Çin’den yurtdışına getirilmesini ve yeniden bir araya gelmesini neredeyse

imkansız hâle getirdi.

Pek çok anne-baba, baskının geçici olacağını ve yakında çocuklarının yanına

dönebileceklerini düşündü. Ancak arkadaşları ve akrabaları, Çin’e döndüklerinde kesinlikle

toplama kamplarına kapatılacakları konusunda onları uyardı. Kampların varlığı ve potansiyel

olarak Müslüman bir etnik grubun herhangi bir üyesinin keyfi olarak tutuklanması artık

reddedilemez bir gerçek. İlk başta çocuklarıyla bir miktar temas mümkün olsa da, çocuklara

bakan akrabalar toplama kamplarına götürüldüğünde veya çocukları da hapsedildiğinde bu

kısıtlı temas da sona erdi. Ebeveynlerin yurtdışındaki ikametleri yavaş ve amansız bir şekilde sürgüne dönüşüyordu.

Uluslararası Af Örgütü, kısa süre önce Avustralya, Kanada, İtalya, Hollanda ve Türkiye’de

ikamet eden ve çocuklarından ayrılmış altı ebeveynle kapsamlı bir görüşme yaptı. İfadeleri,

Çin’de mahsur kalan çocuklarla yeniden bir araya gelmek isteyen Uygur ailelerinin

deneyimlerinin sadece ana hatlarını çiziyor.

Mihriban Kader ve aslen Kaşgarlı olan eşi Ablikim Memtinin, 2016 yılında polis tarafından defalarca tacize uğradıktan ve pasaportlarını yerel polis karakoluna teslim etmeleri söylendikten sonra, İtalya’ya kaçtılar.

Onlar ayrıldıktan kısa bir süre sonra polis, Mihriban’ın dört çocuğuna bakan ebeveynlerinide

bezdirmeye başladı. Sonunda büyükanne bir kampa götürüldü, büyükbaba ise birkaç gün

sorguya çekildi ve daha sonra aylarca hastanede kaldı.

Bu baskı, çocukları bakıcısız bıraktı. Mihriban Uluslararası Af Örgütü’ne “Diğer

akrabalarımız, aileme olanlardan sonra çocuklarıma bakmaya cesaret edemediler.”

dedi. “Kamplara da gönderilmekten korkuyorlardı” diye ekledi.